Άνγκελα Μέρκελ: Φωτίζει κρίσιμες στιγμές της ελληνικής κρίσης – Ο εκνευρισμός για τον Παπανδρέου, η αίσθηση αποτυχίας του Σαμαρά και ο αιφνιδιασμός του Τσίπρα

Αποκαλυπτικές αναφορές στην ελληνική κρίση και τους Έλληνες πρωθυπουργούς που την διαχειρίστηκαν περιλαμβάνει το βιβλίο με τα απομνημονεύματα της Άνγκελα Μέρκελ που κυκλοφορεί σήμερα. Εκτενή αποσπάσματα αφορούν τον Αλέξη Τσίπρα, για τον οποίο επιφυλάσσει τα πιο θετικά λόγια.
Το βιβλίο της Άνγκελα Μέρκελ με τίτλο «Ελευθερία: Αναμνήσεις 1954-2021» (“Freiheit: Erinnerungen 1954-2021”) κυκλοφόρησε σήμερα σε 30 γλώσσες. Σε αυτό η πρώην καγκελάριος της Γερμανίας, που καθόρισε την τύχη της Ευρώπης όσο λίγοι πολιτικοί τις τελευταίες κρίσιμες δεκαετίες, καταγράφει την οπτική της γύρω από κρίσιμες στιγμές της πορείας της. Η Ελλάδα και η ελληνική κρίση καταλαμβάνουν εκτενές μέρος του βιβλίου, ενώ η Μέρκελ μοιράζεται με τους αναγνώστες άγνωστες στιγμές αλλά και την οπτική της από την επαφή που είχε με τρεις Έλληνες πρωθυπουργούς, τον Γιώργο Παπανδρέου, τον Αντώνη Σαμαρά και τον Αλέξη Τσίπρα.
Ο εκνευριστικός Παπανδρέου και ο αποτυχημένος Σαμαράς


Για τον Γιώργο Παπανδρέου η Άνγκελα Μέρκελ καταγράφει συναισθήματα εκνευρισμού που φαίνεται να της προκάλεσε από την πρώτη κιόλας μεταξύ τους συνάντηση, όταν το «ελληνικό πρόβλημα» είχε γίνει πλέον εμφανές και η παρέμβαση της Ευρώπης ήταν αναπόφευκτη. «Εκείνη τη στιγμή συνειδητοποίησα ότι ο Παπανδρέου δεν είχε πει ακόμη τίποτα, οπότε τον ρώτησα ευθέως: “Εσύ τελικά τι θέλεις;”. Η απάντηση ήταν ότι δεν ήθελε τίποτα, αλλά πως η Ελλάδα βρισκόταν σε πολύ άσχημη κατάσταση.»
Περνώντας στις αρχές του 2010, η τότε καγκελάριος της Γερμανίας περιγράφει έναν διάλογο με τον Γιώργο Παπανδρέου, μεταδίδοντας την ενόχληση που της προκαλούσε ο τότε πρωθυπουργός της Ελλάδας. «”Πότε θα παρουσιάσεις στην Επιτροπή τα σχέδιά σου για την εξοικονόμηση των τεσσάρων ποσοστιαίων μονάδων του ΑΕΠ;” ρώτησα τον Παπανδρέου. “Αυτό προέχει αυτή τη στιγμή, προκειμένου να περάσεις στις χρηματαγορές το μήνυμα ότι μπορούν να σας εμπιστευτούν ξανά”. Ο Παπανδρέου απάντησε ότι χρειάζεται χρόνο. Δεν πίστευα στ’ αυτιά μου. Εν μέσω αυτής της ασφυκτικής πίεσης να γίνει κάτι για την κατάσταση, ο ίδιος συμπεριφερόταν σαν να έχει όλο τον χρόνο του κόσμου μπροστά του. Μιλούσαμε έντονα και ταυτόχρονα, μιλούσαμε αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά. Οι διερμηνείς μετά βίας προλάβαιναν να μας ψιθυρίζουν τα λεγόμενά μας στο αυτί».



Για τον Αντώνη Σαμαρά η Άνγκελα Μέρκελ αναλώνει λίγες λέξεις στα απομνημονεύματά της, και αυτές με άξονα τον διάδοχό του και επικεφαλής του ΣΥΡΙΖΑ. Τον χαρακτηρίζει δε ουσιαστικά αποτυχημένο.«Η νίκη του [Αλέξη Τσίπρα] οφείλεται στην οργή πολλών Ελλήνων πολιτών για τα προγράμματα διάσωσης του ευρώ… Ο προκάτοχός του Αντώνης Σαμαράς είχε αποτύχει να εφαρμόσει πλήρως τις μεταρρυθμίσεις που συμφωνήθηκαν στο δεύτερο πρόγραμμα διάσωσης».
Αγωνία για την πρώτη συνάντηση με τον Τσίπρα
«Αδημονούσα, ομολογώ, να δω τι είδους προσωπικότητα θα είχα την ευκαιρία να γνωρίσω καλύτερα. Ήταν είκοσι χρόνια νεότερός μου. Έως τότε είχαμε μιλήσει δύο φορές στο τηλέφωνο με διερμηνείς και είχαμε δύο σύντομες συναντήσεις σε συνεδριάσεις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στις Βρυξέλλες. Μου είχε κάνει καλή εντύπωση τότε· περισσότερα δεν μπορούσα να πω. Ήξερα από τις πρώτες μας συναντήσεις ότι μιλούσε καλά αγγλικά» αναφέρει η Άνγκελα Μέρκελ μοιράζοντας με τους αναγνώστες την προσμονή της να δει από κοντά τον Έλληνα πρωθυπουργό της περιόδου 2015-2019.
«Τον περίμενα στην είσοδο του Έρενχοφ της ομοσπονδιακής καγκελαρίας για να τον υποδεχτώ με στρατιωτικές τιμές.Η άφιξή του καθυστέρησε διότι θεώρησε απαραίτητο να κατέβει από το αυτοκίνητο μπροστά από την καγκελαρία και να χαιρετήσει ο ίδιος προσωπικά τους διαδηλωτές του κόμματος DieLinke. Το σύνθημα “Ζήτω η διεθνής αλληλεγγύη!” έφτασε στ’ αυτιά μου από μακριά. Ήλπιζα μόνο η παραμονή του εκεί να μη διαρκέσει τόσο και να μην επισκιάσει την ατμόσφαιρα της επίσκεψής του πριν καν αρχίσει» προσθέτει η τότε Γερμανίδα καγκελάριος
«Ο Τσίπρας έφτασε πράγματι σύντομα και κατέβηκε από το αυτοκίνητο μ’ ένα φιλικό, αφοπλιστικό χαμόγελο. Τον χαιρέτησα και έκανα μια σύντομη παρατήρηση γι’ αυτό το προκαταρκτικό του πρόγραμμα. Μου απάντησε με αυτοπεποίθηση και διαλλακτικότητα ότι δεν πρέπει ποτέ να λησμονεί κανείς τους υποστηρικτές του. Συμφώνησα με χαμόγελο. Αμέτρητοι φωτογράφοι έστρεφαν τους φακούς τους πάνω μας. Βρισκόμασταν υπό στενή παρακολούθηση» περιγράφει χαρακτηριστικά στο βιβλίο της.
«Η Ελλάδα έπρεπε να παραμείνει στην ευρωζώνη» αλλά υπό όρους
Στα αποσπάσματα που αφορούν την περίοδο Τσίπρα η Άνγκελα Μέρκελ επισημαίνει την αντίθεσή της στο σενάριο εξόδου της Ελλάδας από το ευρώ, σενάριο που της είχε μεταφερθεί από αρκετούς συνομιλητές της. «Ήδη το καλοκαίρι του 2012 είχα σκεφτεί πολύ τα επιχειρήματα όσων ήθελαν να πείσουν την Ελλάδα να αποχωρήσει από την ευρωζώνη. Δεν κατάφεραν να με μεταπείσουν. Έκτοτε, η θέση μου ήταν ξεκάθαρη. Η Ελλάδα έπρεπε να παραμείνει μέρος της ευρωζώνης. Η εξώθηση μιας χώρας να αποχωρήσει από τη νομισματική ένωση θα μπορούσε να έχει απρόβλεπτες συνέπειες. Επιπλέον, από τη στιγμή που μια χώρα αποχωρούσε, θα αυξανόταν η πίεση στην επόμενη. Επίσης, το ευρώ ήταν κάτι περισσότερο από ένα απλό νόμισμα και η Ελλάδα ήταν το λίκνο της δημοκρατίας».
«Παρ’ όλα αυτά, επισήμανα στον Τσίπρα ότι υπήρχαν όροι που συνδέονταν με την παραμονή της χώρας του στην ευρωζώνη» αναφέρει χαρακτηριστικά.



Ο Τσίπρας ήθελε τη συνεργασία
«Η εντύπωση που αποκόμισα ήταν πως ο Αλέξης Τσίπρας ήταν πέρα για πέρα ανοιχτός στη συνεργασία και ήθελε να ψηλαφίσει σιγά σιγά τον δρόμο του σε ένα άγνωστο για κείνον έδαφος» θυμάται η Άνγκελα Μέρκελ και προσθέτει: «Η προσέγγιση αυτή μου φάνηκε πολύ οικεία και συμπαθητική. Στη συζήτηση με τους συνεργάτες μας και ύστερα, στη διάρκεια του δείπνου, προσπαθήσαμε να βρούμε έναν τρόπο ώστε η νέα ελληνική κυβέρνηση να εκπληρώσει τις απαιτήσεις της τρόικας χωρίς να χρειαστεί να αθετήσει προεκλογικές υποσχέσεις. Κάτι σαν τετραγωνισμό του κύκλου δηλαδή».
«Πριν από το δείπνο δόθηκε μια συνέντευξη Τύπου, στο πλαίσιο της οποίας ο Τσίπρας κι εγώ προσφέραμε ένα μικρό επικοινωνιακό έργο τέχνης: φιλικό, προσηνές ύφος και οι δύο, καμία υπαναχώρηση από κανέναν απ’ τους δύο. Οι διαφορές ήταν μεγάλες, το ίδιο και η βούληση να βρεθεί λύση στο αδιέξοδο» σημειώνει.
Στα τέλη Ιουνίου του 2015 οι διαπραγματεύσεις ανάμεσα στην ελληνική κυβέρνηση και τους πιστωτές της είχαν φτάσει σε οριακό σημείο. Ο Αλέξης Τσίπρας είχε επιλέξει οι σχετικές συζητήσεις να αναβαθμιστούν και οι σχετικές κρίσιμες αποφάσεις να ληφθούν σε κορυφαίο επίπεδο από τις πολιτικές ηγεσίες των εμπλεκόμενων μερών. Στο Συμβούλιο Κορυφής της Ε.Ε., που συνεδρίαζε στις 26 εκείνου του μήνα, συμμετείχαν επίσης οι εκπρόσωποι της Κομισιόν, της ΕΚΤ και του ΔΝΤ, ενώ ο πρόεδρός του, Ντόναλντ Τουσκ είχε παρουσιάσει την κοινή πρόταση των θεσμών για το ελληνικό πρόγραμμα. Υπενθυμίζεται πως το ελληνικό πρόγραμμα επρόκειτο να λήξει σε λίγες εβδομάδες, οπότε τα περιθώρια είχαν στενέψει σημαντικά.
Ενδιαφέρον έχει η εξιστόρηση των γεγονότων από την τότε Γερμανίδα καγκελάριο. Ο Ντ. Τουσκ ανέλαβε να παρουσιάσει την πρόταση, που απαιτούσε -με τη συμφωνία της Μέρκελ- την ανάληψη από την Ελλάδα της ιδιοκτησίας του προγράμματος με μέτρα λιτότητας και μικρή αναλογικά χρηματοδότηση, ενώ ο Αλέξης Τσίπρας φέρεται να απέφυγε διακριτικά να πάρει το λόγο, ώστε να μη καταγραφεί στα πρακτικά του Συμβουλίου η στάση του.Το απόσπασμα του βιβλίου είναι εύγλωττογια τον αιφνιδιασμό που αντιμετώπισαν οι ισχυροί της Ευρώπης:
«”Αλέξη, δεν είπες τίποτα ακόμη. Σκοπεύεις να πάρεις τον λόγο;”. “Όχι, ο Ντόναλντ έχει ήδη εξηγήσει τα πάντα”. “Και τι σκοπεύεις να κάνεις τώρα;” ρώτησα έκπληκτη. “Θα πάρω αμέσως το αεροπλάνο για Αθήνα και θα συσκεφτώ με το υπουργικό μου συμβούλιο για το τι θα κάνουμε” απάντησε ήρεμα. Έμεινα με το στόμα ανοιχτό. Έκανα τον γύρο του τραπεζιού και πλησίασα τον Ολάντ. Ήταν κι εκείνος έκπληκτος. Και οι δυο μας, όπως άλλωστε και οι άλλοι, είχαμε αποκομίσει σαφώς την εντύπωση πως ο Τσίπρας είχε αποδεχτεί το αποτέλεσμα των νυχτερινών διαπραγματεύσεων. Ο Τουσκ είχε επίσης μιλήσει στο ίδιο μήκος κύματος. Επέστρεψα στον Τσίπρα και τον ρώτησα: “Και τι φαντάζεσαι πως θα προκύψει από τις διαβουλεύσεις;”. “Δεν ξέρω” απάντησε. “Πότε θα ξέρεις;” επέμεινα. “Αυτό θα σου το πω σήμερα, νωρίς το βράδυ”».
Στην αφήγησή της για το τι συνέβη στη συνέχεια, η Άνγκελα Μέρκελ αναφέρει: «Ο Ολάντ κι εγώ κανονίσαμε να γίνει μια τριμερής τηλεφωνική επικοινωνία. Ο Τσίπρας μάς είπε, στον Ολάντ και σ’ εμένα, ότι το υπουργικό του συμβούλιο αποφάσισε τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος για το συμφωνηθέν πρόγραμμα. Για ένα τόσο σημαντικό ζήτημα έπρεπε να αποφασίσει ο λαός. Θα το ανακοίνωνε στους πολίτες του σε τηλεοπτικό διάγγελμα το ίδιο βράδυ. Μέχρι εδώ, όλα καλά, σκέφτηκα. Στη συνέχεια ρώτησα ποια ήταν η σύσταση της κυβέρνησής του προς τον λαό. “Όχι, φυσικά” είπε νέτα σκέτα. Απ’ όλα τα τηλεφωνήματα που έχω κάνει ποτέ στην πολιτική μου ζωή, αυτό εδώ μου επιφύλαξε ίσως τη μεγαλύτερη έκπληξη. Προς στιγμήν ο Ολάντ κι εγώ μείναμε άφωνοι».
«Είχε σωθεί πλέον και η Ελλάδα»
Για την Σύνοδο Κορυφής της 12ης Ιουλίου, μετά δηλαδή από το ελληνικό δημοψήφισμα, οι περιγραφές της Άνγκελα Μέρκελ δίνουν μια τελείως διαφορετική αίσθηση. «Τα πράγματα είχαν σοβαρέψει για τα καλά, ο Τσίπρας είχε στην αντιπροσωπεία του εκλεκτούς τραπεζικούς εμπειρογνώμονες. Το δημοψήφισμα ήταν πια παρελθόν. Το πρωί συμφωνήσαμε στα βασικά σημεία ενός τρίτου προγράμματος διάσωσης με χρηματοδότηση από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (ΕΜΣ). Χάριν ευχέρειας στις διεξοδικές διαπραγματεύσεις για το πρόγραμμα αυτό τις επόμενες ημέρες, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή χορήγησε στην Ελλάδα ένα δάνειο-γέφυρα. Στις 19 Αυγούστου 2015 η Μπούντεσταγκ ψήφισε υπέρ του νέου ελληνικού προγράμματος».
Με το πρόγραμμα που εγκρίθηκε «είχε σωθεί πλέον και η Ελλάδα» σημειώνει η τότε Γερμανίδα καγκελάριος. Τις αναμνήσεις της από την Ελλάδα τις ολοκληρώνει στο βιβλίο της με μια αναφορά από τη συνάντησή της, τέσσερα χρόνια αργότερα, με τον Έλληνα πρωθυπουργό.
«Δείπνησα με τον Αλέξη Τσίπρα σε ένα εστιατόριο θαλασσινών στον Πειραιά. Μιλήσαμε ξανά για τον Ιούλιο του 2015, όταν η παραμονή της Ελλάδας στην ευρωζώνη βρισκόταν “στην κόψη του ξυραφιού”, όπως του είπα. Ο Τσίπρας μού εξήγησε πως ήταν σημαντικό να δείξει στους πολίτες με έναν πειστικό τρόπο ότι η νέα κυβέρνηση είχε εξαντλήσει κάθε περιθώριο προκειμένου να απαλλαγεί από τη μισητή τρόικα. Όταν τα άλλα κράτη-μέλη αντιτάχθηκαν σ’ αυτό, κατέστη σαφές ότι επρόκειτο πλέον για ένα ζήτημα που αφορούσε κατά βάση τη στάση των Ελλήνων απέναντι στο ευρώ. Η πλειονότητα των Ελλήνων απέρριψε το πρόγραμμα, ήθελε ωστόσο να παραμείνει η χώρα στο ευρώ. Αυτό έδειξε η επανεκλογή του Τσίπρα στις νέες, πρόωρες εκλογές τον Σεπτέμβριο του 2015. Το ευρώ είχε αποδειχτεί ισχυρότερο» καταλήγει η Άνγκελα Μέρκελ.