Σαν σήμερα 23/6, Συνθήκη της Ανταρκτικής: μια πολυμερής συμφωνία, εύθραυστη σαν τους πάγους που λιώνουν στη μακρινή ήπειρο

Μια μέρα σαν σήμερα, 23 Ιουνίου του 1961 ετέθη σε εφαρμογή η Συνθήκη της Ανταρκτικής, μια συνθήκη που είχε υπογραφεί τον Δεκέμβριο του 1959. Η Ανταρκτική είναι η πέμπτη μεγαλύτερη ήπειρος στη Γη και αντιπροσωπεύει το 1/10 της συνολικής χερσαίας επιφάνειας. Το 98% της επιφάνειας της Ανταρκτικής καλύπτεται από πάγους. Η Ανταρκτική είναι μια από τις λίγες (αν όχι η μοναδική) εναπομείνασες παρθένες περιοχές στον κόσμο. Για την προστασία και τη διατήρηση του πολύτιμου περιβάλλοντος της Ανταρκτικής, συντάχτηκε και εγκρίθηκε η Συνθήκη της Ανταρκτικής.
Η Συνθήκη της Ανταρκτικής και οι συναφείς συνθήκες καθορίζουν τις διεθνείς σχέσεις αναφορικά με τη μοναδική ήπειρο της Γης που δεν έχει αυτόχθονες κατοίκους.Αρχικά η Συνθήκη υπογράφηκε από 12 χώρες, που εκείνη την περίοδο είχαν συμφέροντα στην ήπειρο: Αργεντινή, Αυστραλία, Βέλγιο, Γαλλία, Ηνωμένες Πολιτείες, Ηνωμένο Βασίλειο, Ιαπωνία, Νέα Ζηλανδία, Νορβηγία, Νότια Αφρική, Σοβιετική Ένωση και Χιλή.
Στα 14 άρθρα της Συνθήκης γενικά ορίζονται οι κανόνες: αποστρατιωτικοποίηση της Ανταρκτικής, καθιέρωσή της ως ζώνης απαλλαγμένης από πυρηνικές δοκιμές και απόρριψη ραδιενεργών αποβλήτων και διασφάλιση ότι χρησιμοποιείται μόνο για ειρηνικούς σκοπούς. Από τότε, Συνολικά 53 χώρες έχουν γίνει μέλη της συνθήκης και με την Ελλάδα ανάμεσά τους (το 1987) με τελευταία την Ισλανδία, το 2015.
Σημεία τριβής στους πάγους...
Όλα ωραία συντεταγμένα και για τα υπόλοιπα 13 άρθρα, αλλά… Οι εδαφικές διαφορές είναι κεντρικής σημασίας για τη νομική και πολιτική θέση της Ανταρκτικής. Υπάρχουν επτά κράτη που έχουν διεκδικήσει εδαφική κυριαρχία σε περιοχές της Ανταρκτικής. Τα κράτη δεν αναγνωρίζουν τις αξιώσεις των άλλων στις αντίστοιχες περιοχές και οι αξιώσεις τριών από τα κράτη αλληλοεπικαλύπτονται σε μεγάλο βαθμό. Επιπλέον, κανένα άλλο κράτος δεν έχει αναγνωρίσει ρητά την εδαφική κυριαρχία κανενός από τα κράτη που διεκδικούν. Κάθε κράτος ερμηνεύσει το περιεχόμενό της Συνθήκης σύμφωνα με τα συμφέροντα του. Δηλαδή, ποια Συνθήκη;
Και το μυστήριο που κρύβει η Ανταρκτική γοητεύει ακόμα τους εξερευνητές: οι επιστήμονες συνεχώς ανακαλύπτουν κόκκινους σαν αίμα καταρράκτες, αρχαία απολιθώματα, ιδιόμορφα φυσικά φαινόμενα και απίστευτα πλάσματα· έχουν μάλιστα εντυπωσιαστεί από έναν κόσμο κάτω από τον πάγο, που αποτελείται από αλμυρές υπόγειες λίμνες και μια τεράστια οροσειρά! Κι όσο η ήπειρος παραμένει στον πάγο, έχει καλώς, όταν αποψυχθεί από την κλιματική κρίση (λέμε τώρα…) να δούμε ποιοι θα τηρήσουν τη Συνθήκη…