Φλόρενς Νάιτινγκεϊλ: η φιλάνθρωπος και νοσοκόμα, που καθιέρωσε το λειτούργημα της νοσοκόμας ως επάγγελμα

Η Φλόρενς Νάιτινγκεϊλ (αγγλ.: Florence Nightingale) 
(12 Μαΐου 1820-13 Αυγούστου 1910) ήταν Βρετανίδα κοινωνική αναμορφώτρια. Έθεσε τις βάσεις της σύγχρονης νοσηλευτικής και είχε ουσιαστική συμβολή στη στατιστική. 
Έγινε γνωστή για το ανθρωπιστικό, πρωτοποριακό της έργο στον τομέα της νοσηλείας. Πρώτη αυτή εισήγαγε, κατά τη διάρκεια του Κριμαϊκού Πολέμου (1853-1856), το επάγγελμα της ειδικά εκπαιδευμένης νοσοκόμας, καθώς και πλήθος μέτρα για την ορθολογική λειτουργία των νοσοκομείων (ιδίως των στρατιωτικών).

Βιογραφία

Η Φλόρενς γεννήθηκε σε μια πλούσια βρετανική οικογένεια σε μια βίλα στην Φλωρεντία στην ιταλική επαρχία της Τοσκάνης, από την οποία έλαβε το όνομά της. Ήταν γόνος εύπορης αγγλικής οικογένειας που είχε εγκατασταθεί στην Φλωρεντία. Όταν γύρισε με τον πατέρα της στην Αγγλία, έκανε ευρύτατες σπουδές και έμαθε λατινικά και ελληνικά.

Στα 20 χρόνια της δήλωσε στους γονείς ότι επιθυμούσε να γίνει νοσηλεύτρια, αλλά εκείνοι αρνήθηκαν με το πρόσχημα ότι ένα τέτοιο επάγγελμα δεν αρμόζει στην δική τους κοινωνική τάξη. 

Όταν όμως έγινε 30 χρονών, η Φλόρενς αποφάσισε να μείνει ανύπαντρη και να σπουδάσει Νοσηλευτική στο Κάιζερσβερτ, κοντά στο Ρήνο, αλλά και σε διάφορα νοσοκομεία της Αγγλίας και της Γαλλίας. Στην διάρκεια του Κριμαϊκού Πολέμου (1854-1855) ανέλαβε την θέση προϊσταμένης στο νοσοκομείο Κινγκς Κόλλετζ. Σε λίγο καιρό όμως αναχώρησε, επικεφαλής 28 νοσοκόμων, για το μέτωπο και παρ' όλες τις δυσκολίες κατόρθωσε να αυξήσει τον αριθμό τους σε 100.

Εργαζόταν σε ένα νοσοκομείο στο Σκούταρι, κοντά στην Κωνσταντινούπολη, το οποίο στέγαζε 1.500 ασθενείς κάτω από πραγματικά άθλιες συνθήκες. Το ποσοστό θνησιμότητας του νοσοκομείου είχε φτάσει το 42%, γιατί νοσηλεύονταν εκεί ασθενείς με βαριές επιδημίες (τύφος, χολέρα, δυσεντερία κλπ.). Παρ' όλα αυτά η Φλόρενς κατέβαλε υπεράνθρωπες προσπάθειες για να σώσει τους ασθενείς και έκανε ό,τι περνούσε από το χέρι της για να τους απαλύνει τον πόνο.

Εγκαταλείποντας την Τουρκία μετά τη λήξη του πολέμου, αφού είχε φύγει και ο τελευταίος νοσηλευόμενος στρατιώτης, επέστρεψε στη Μεγάλη Βρετανία, όπου αρνήθηκε τις τιμές εθνικής ηρωίδας τις οποίες επιφύλασσαν και επιδόθηκε σε αγώνα εξασφάλισης καλύτερων συνθηκών διαβίωσης και περίθαλψης των στρατιωτών. Από το 1858 έως το τέλος της ζωής της έζησε καθηλωμένη στο σπίτι της από μια αναπηρία ψυχοσωματικής φύσης, χωρίς να διακόψει τις ενέργειες και τις επαφές για τα ζητήματα υγείας.
Το 1858 δημοσίευσε το βιβλίο της: «Σημειώσεις για θέματα που επηρεάζουν την υγεία: αποδοτικότητα και διοίκηση των βρετανικών στρατιωτικών νοσοκομείων». Το 1860 διέθεσε πενήντα χιλιάδες στερλίνες (από την τιμητική χορηγία για την προσφορά της) για την ίδρυση εκπαιδευτηρίου νοσοκόμων στο νοσοκομείο του κολεγίου του Αγίου Θωμά.

Τρία έτη πριν από το θάνατό της τιμήθηκε με το Παράσημο της Αξίας (1907). Ήταν η πρώτη Βρετανίδα στην οποία αποδόθηκε αυτή η τιμή. Το 1912 θεσπίστηκε προς τιμήν της μετάλλιο του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού [για νοσοκόμους και νοσοκόμες που διακρίνονται στην άσκηση του λειτουργήματός τους]. Το άγαλμά της δεσπόζει στην Πλατεία Βατερλώ του Λονδίνου, ενώ η μορφή της κοσμεί αγγλικό χαρτονόμισμα.

Η δράση της

Μια φιμέ λιθογραφία που απεικονίζει
τις συνθήκες των ασθενών και
τραυματιών στην Μπαλακλάβα

Κριμαϊκός Πόλεμος

Η Φλόρενς Νάιτινγκεϊλ κέρδισε τη γενική αναγνώριση για τη συνεισφορά της κατά τη διάρκεια του Κριμαϊκού Πολέμου. Το ενδιαφέρον της για προσφορά άρχισε να κεντρίζεται με τις αναφορές που έφταναν στη Βρετανία για τη φρικιαστική κατάσταση στην οποία βρίσκονταν οι τραυματισμένοι.
Στις 21 Οκτωβρίου 1854 η Φλόρενς και μια ομάδα από 38 εθελόντριες νοσοκόμες, εκπαιδευμένες από αυτήν, μεταξύ των οποίων και η θεία της Μέι Σμιθ (Mai Smith), στάλθηκαν (με την έγκριση του Σίντνεϋ Χέρμπερτ, υπουργού στρατιωτικών της Μεγάλης Βρετανίας και προσωπικού της φίλου) στην Τουρκία. Η εγκατάστασή τους απείχε γύρω στα 545 χλμ από την αντίπερα όχθη του Ευξείνου Πόντου, εκεί που βρισκόταν η βάση του βρετανικού στρατού, στην Μπαλακλάβα της Κριμαίας.

Μία πτέρυγα του νοσοκομείου
στο Σκούταρι, όπου εργάστηκε
η Ναϊτινγκέλ σε λιθογραφία
της εποχής 1856

Η Νάιτινγκεϊλ έφτασε νωρίς τον Νοέμβριο του 1854 στους στρατώνες Σελιμιγιέ στο Σκούταρι (σημερινό Ουσκουντάρ [Üsküdar]) της Κωνσταντινούπολης, ως διευθύντρια αποστολής νοσοκόμων. 
Αυτή και οι νοσοκόμες της βρήκαν πληγωμένους στρατιώτες να είναι σε άσχημη κατάσταση, μη έχοντας λάβει την κατάλληλη φροντίδα. Τα φάρμακα ήταν πολύ λίγα, υγιεινή δεν υπήρχε, και οι μαζικές μολύνσεις ήταν κάτι το συνηθισμένο, ενώ πολλές από αυτές ήταν θανατηφόρες. 
Επιπλέον δεν υπήρχε καθόλου εξοπλισμός για να παρασκευαστεί φαγητό για τους ασθενείς. Εργάστηκε με εξαιρετικό ζήλο και αποτελεσματικότητα τόσο στο διοικητικό όσο και στο νοσηλευτικό τομέα. Μάλιστα η συνήθειά της να επιθεωρεί αυτοπροσώπως κάθε βράδυ τους θαλάμους των τραυματιών τής χάρισε το παρωνύμιο «Η κυρία με τη λάμπα».

Οι παλαιότερες αποτιμήσεις του έργου της, όπως για παράδειγμα η πρώτη έκδοση του Dictionary of National Biography (1911), ισχυρίζονται ότι η δράση της Νάιτινγκεϊλ μείωσε το ποσοστό θνησιμότητας από το 42% στο 2% χάρη στις βελτιώσεις που επέφερε η ίδια στις συνθήκες υγιεινής, αλλά και χάρη στις συχνές και επίμονες εκκλήσεις της προς τις αρχές. Η αλήθεια όμως είναι ότι το ποσοστό θνησιμότητας στο νοσοκομείο της στο Σκούταρι δεν έπεσε, αντίθετα, άρχισε να αυξάνεται.
Ο αριθμός των θανάτων ήταν ο μεγαλύτερος από όλα τα νοσοκομεία της περιοχής. Κατά τη διάρκεια του πρώτου της χειμώνα στο Σκουτάρι 4.077 στρατιώτες πέθαναν εκεί. Δεκαπλάσιος αριθμός στρατιωτών πέθανε από αρρώστιες όπως τύφος, χολέρα και δυσεντερία παρά από τραύματα από τη μάχη. Οι συνθήκες στα τότε νοσοκομεία ήταν τόσο θανάσιμες για τους ασθενείς λόγω της πληθώρας τραυματιών και της έλλειψης αερισμού των χώρων.

Πρωτοποριακή σύγχρονη νοσηλευτική

Επιστρέφοντας στο Λονδίνο κύριο μέλημά της υπήρξε η βελτίωση των συνθηκών στα νοσοκομεία. Καρπός αυτών των προσπαθειών της, οι οποίες περιλάμβαναν αναρίθμητες επαφές με πολιτικούς παράγοντες, ακόμη και με τη Βασίλισσα Βικτωρία ήταν η σύσταση της Βασιλικής Επιτροπής για την Υγεία (1857) η οποία συνέβαλε στην ίδρυση της Στρατιωτικής Ιατρικής Σχολής.

Εργογραφία

Ακολούθησαν τα βιβλία:
Σημειώσεις για την νοσηλεία (1860)
Σημειώσεις για τη νοσηλεία για τις εργαζόμενες τάξεις (1861)
Ζωή ή θάνατος στην Ινδία (Life or Death in India) 1874
Αποστόλης Ζυμβραγάκης 
Πηγή:e-didaskalia.