Χριστούγεννα: Ξεχασμένα φαγητά και γλυκά μιας άλλης εποχής

Τότε που οι γεύσεις ήταν πιο αγνές

Μπορεί τα τελευταία χρόνια η γεμιστή γαλοπούλα και τα μελομακάρονα με επικάλυψη σοκολάτας να αποτελούν αναπόσπαστο μέρος του χριστουγεννιάτικου τραπεζιού μας, όμως, οι παραδοσιακές ελληνικές συνταγές είναι πολύ διαφορετικές.
Ας ταξιδέψουμε, λοιπόν, στο παρελθόν, τότε που σε κάθε γωνιά της Ελλάδας, τα σπίτια γέμιζαν με ζεστές, εορταστικές μυρωδιές.
Ένα χαρακτηριστικό χριστουγεννιάτικο έθιμο αποτελούσε το χριστόψωμο, το οποίο έφτιαχναν σε όλες τις περιοχές την παραμονή των Χριστουγέννων χαράζοντας στην επιφάνειά του έναν σταυρό. Το χριστόψωμο παρασκευαζόταν με αγνά, εκλεκτά υλικά (λεπτοκοσκινισμένο σιταρένιο αλεύρι, ξηρούς καρπούς, μπαχαρικά, σησάμι) και θεωρείτο σύμβολο και φορέας της ευεργετικής δύναμης του νεογέννητου Χριστού. Ανήμερα των Χριστουγέννων, ο νοικοκύρης του σπιτιού έριχνε λάδι και κρασί στο χριστόψωμο, ευχόμενος αφθονία αγαθών.

————————————————————————————————-
Εξέχουσα θέση στο εορταστικό τραπέζι είχε το χοιρινό κρέας, ένα έθιμο που έχει τις ρίζες του στην αρχαιότητα, όταν οι γεωργοί θυσίαζαν τα γουρούνια στον θεό Κρόνο και στη θεά Δήμητρα για να εξασφαλίσουν την ευκαρπία της γης τους και τον εξαγνισμό του σπιτιού τους. Κάθε περιοχή στην Ελλάδα ανέπτυξε και καθιέρωσε τη δική της συνταγή για χοιρινό, όπως στα Επτάνησα, που έφτιαχναν το χοιρινό με κουνουπίδι και λάχανο, ονομάζοντας το πιάτο «πουτρίδα».
Στη Ζάκυνθο έτρωγαν το χοιρινό με μπρόκολο βραστό.
Το κουνουπίδι ως συνοδευτικό του επίσημου φαγητού απαντάται και στο Αιγαίο και συγκεκριμένα στη Σύρο.
Την «Καλή Βραδιά», την παραμονή δηλαδή των Χριστουγέννων συνήθιζαν να τρώνε ψάρι και κουνουπίδι.
Σε πολλά μέρη της Ελλάδας, όπως στη Σάμο και στην Εύβοια, συνηθιζόταν από το χοίρο που έσφαζαν για τα Χριστούγεννα να φτιάχνουν και άλλα φαγητά, όπως η «πηχτή».
Στην Εύβοια με το κρέας του χοίρου παρασκεύαζαν διάφορα φαγητά, όπως οι «ματιές». Δηλαδή γέμιζαν το στομάχι και το παχύ έντερο με σιτάρι κομμένο, σταφίδες, καρύδια και διάφορα μυρωδικά.
Οι λαχανοντολμάδες ή γιαπράκια, όπως ονομάζονται σε αρκετές περιοχές, είναι παραδοσιακό πιάτο για το χριστουγεννιάτικο τραπέζι στη Θράκη, τη Μακεδονία, την Ήπειρο αλλά και τα Δωδεκάνησα.
Τα γλυκίσματα δεν έλειπαν από το χριστουγεννιάτικο τραπέζι, με τις τηγανίτες με μέλι και κρασί να αποτελούν την πιο κλασική επιλογή. Στα Ζαγοροχώρια της Ηπείρου συνήθιζαν να φτιάχνουν τηγανίτες ψημένες πάνω σε πυρωμένη πέτρα και μέσα στο τζάκι, τις οποίες αποκαλούσαν «σπάργανα του Χριστού» και συμβόλιζαν τα σπάργανα του Χριστού στη Φάτνη.
Τα λαλάγγια ή τηγανίτες όπως τα έλεγαν στη Μάνη, αποτελούσαν εθνική παράδοση για την περιοχή και δεν έλειπαν από κανένα σπίτι κατά την διάρκεια των μεγάλων θρησκευτικών εορτών.
Οι συνήθειες μπορεί να αλλάζουν με το πέρασμα του χρόνου και οι παραδόσεις να ξεθωριάζουν, όμως τα Χριστούγεννα συνεχίζουν να αποτελούν τη γιορτή της αγάπης, με την οικογένεια να μαζεύεται για φαγητό ευχόμενη τα καλύτερα για τον νέο χρόνο που έρχεται.