Όχι, ο καφές δεν δίνει έξτρα ενέργεια, δανείζει... με τόκο

Πολλοί από εμάς θέλουμε (ή να πω χρειαζόμαστε;) τον πρωινό μας καφέ για να ξεκινήσουμε την ημέρα. Συνολικά, οι άνθρωποι σε όλο τον κόσμο πίνουν περισσότερα από δύο δισεκατομμύρια φλιτζάνια καφέ κάθε μέρα. Μπορεί να πιστεύετε ότι ο καφές σας δίνει την ενέργεια να περάσετε το πρωί ή τη μέρα, αλλά τελικά... δεν δίνει όσο νομίζετε.
Το κύριο διεγερτικό στον καφέ είναι η καφεΐνη. Και ο κύριος τρόπος με τον οποίο λειτουργεί η καφεΐνη, είναι αλλάζοντας τον τρόπο που τα κύτταρα του εγκεφάλου μας αλληλεπιδρούν με μια ένωση που ονομάζεται αδενοσίνη.
Η αδενοσίνη είναι μέρος του συστήματος που ρυθμίζει τον κύκλο ύπνου και αφύπνισης και μέρος του γιατί τα υψηλά επίπεδα δραστηριότητας οδηγούν σε κόπωση. Καθώς περνάμε τις μέρες μας και κάνουμε πράγματα, τα επίπεδα αδενοσίνης αυξάνονται, επειδή απελευθερώνεται ως υποπροϊόν, καθώς χρησιμοποιείται ενέργεια στα κύτταρά μας.
Τελικά η αδενοσίνη συνδέεται με τον υποδοχέα της (τμήματα των κυττάρων που λαμβάνουν σήματα) που λέει στα κύτταρα να επιβραδύνουν, με αποτέλεσμα να νιώθουμε υπνηλία. Αυτός είναι ο λόγος που νιώθετε κουρασμένοι μετά από μια μεγάλη μέρα δραστηριότητας. Ενώ κοιμόμαστε, η χρήση ενέργειας πέφτει, μειώνοντας τα επίπεδα αδενοσίνης, καθώς ανακατεύεται ξανά σε άλλες μορφές. Ξυπνάς το πρωί νιώθοντας ανανεωμένος. Λοιπόν, αν κοιμάσαι αρκετά, αυτό είναι.
Εάν εξακολουθείτε να αισθάνεστε υπνηλία όταν ξυπνάτε, η καφεΐνη μπορεί να σας βοηθήσει για λίγο. Λειτουργεί δεσμεύοντας τον υποδοχέα αδενοσίνης, κάτι που μπορεί να κάνει επειδή έχει παρόμοιο σχήμα. Αλλά δεν είναι τόσο παρόμοιο ώστε να πυροδοτεί το σήμα επιβράδυνσης της υπνηλίας όπως κάνει η αδενοσίνη. Αντίθετα, απλώς γεμίζει τα σημεία και σταματά την αδενοσίνη να δεσμεύεται εκεί. Αυτό είναι που διώχνει το αίσθημα υπνηλίας.
Δεν είναι "δωρεάν", έχει τόκο
Υπάρχει όμως μια παγίδα. Αν και δίνει ενέργεια, αυτή η μικρή παρέμβαση με καφεΐνη είναι περισσότερο ένα δάνειο της αίσθησης εγρήγορσης, παρά μια δημιουργία οποιασδήποτε νέας ενέργειας. Αυτό συμβαίνει επειδή η καφεΐνη δεν θα δεσμεύεται για πάντα και η αδενοσίνη που μπλοκάρει δεν φεύγει. Έτσι, τελικά η καφεΐνη διασπάται, αφήνει τους υποδοχείς και όλη αυτή η αδενοσίνη που περίμενε και συσσωρεύεται μανδαλώνει και το αίσθημα υπνηλίας επανέρχεται – μερικές φορές ταυτόχρονα.
Έτσι, το χρέος που οφείλετε στην καφεΐνη πρέπει πάντα τελικά να αποπληρωθεί και ο μόνος πραγματικός τρόπος για να το ξεπληρώσετε είναι να κοιμηθείτε.
Ο συγχρονισμός είναι το παν
Το πόση ελεύθερη αδενοσίνη υπάρχει στο σύστημά σας, που δεν έχει προσκολληθεί ακόμα στους υποδοχείς και το πόσο νυσταγμένοι είστε κατά συνέπεια, θα επηρεάσει το πόσο η καφεΐνη που πίνετε σας ξυπνά. Έτσι, με τον καφέ που πίνετε αργότερα μέσα στην ημέρα, όταν έχετε περισσότερα σημάδια υπνηλίας, το σύστημά σας μπορεί να αισθάνεται πιο δυνατό. Εάν είναι πολύ αργά μέσα στην ημέρα, η καφεΐνη μπορεί να δυσκολέψει τη χαλάρωση πριν τον ύπνο.
Η «μισή ζωή» της καφεΐνης (πόσος χρόνος χρειάζεται για να διασπαστεί η μισή) είναι περίπου πέντε ώρες. Τούτου λεχθέντος, όλοι μεταβολίζουμε την καφεΐνη διαφορετικά, επομένως για μερικούς από εμάς τα αποτελέσματα εξαφανίζονται πιο γρήγορα. Οι άνθρωποι που πίνουν τακτικά καφέ, μπορεί να αισθάνονται λιγότερη «γροθιά» καφεΐνης, με την ανοχή στο διεγερτικό αποτέλεσμα να αυξάνεται με την πάροδο του χρόνου.
Η καφεΐνη μπορεί επίσης να αυξήσει τα επίπεδα της κορτιζόλης, μιας ορμόνης του στρες που μπορεί να σας κάνει να νιώθετε μεγαλύτερη εγρήγορση. Αυτό μπορεί να σημαίνει ότι η καφεΐνη είναι πιο αποτελεσματική αργότερα το πρωί, επειδή έχετε ήδη μια φυσική αύξηση της κορτιζόλης όταν ξυπνάτε. Η επίδραση ενός καφέ αμέσως μετά το κρεβάτι μπορεί να μην φαίνεται τόσο ισχυρή γι' αυτό τον λόγο.
Εάν το ρόφημα με καφεΐνη της επιλογής σας είναι επίσης ζαχαρούχο, αυτό μπορεί να επιδεινώσει την αίσθηση ανόδου και κατάρρευσης. Επειδή ενώ η ζάχαρη δημιουργεί πραγματική ενέργεια στο σώμα, τα ελεύθερα σάκχαρα στον καφέ μπορούν να προκαλέσουν αύξηση του σακχάρου στο αίμα, η οποία μπορεί στη συνέχεια να σας κάνει να αισθάνεστε κουρασμένοι, όταν έρθει η βουτιά μετά.
Αν και δεν υπάρχει αποδεδειγμένη βλάβη από το να πίνετε καφέ με άδειο στομάχι, ο καφές με ή μετά από ένα γεύμα μπορεί να σας χτυπήσει πιο αργά. Αυτό συμβαίνει επειδή το φαγητό μπορεί να επιβραδύνει τον ρυθμό με τον οποίο απορροφάται η καφεΐνη.
Τι γίνεται με ένα δυνατό τσάι ή μια ανθρακούχα κόλα;
Ο καφές, φυσικά, δεν είναι το μόνο ρόφημα με καφεΐνη που μπορεί να σας δανείσει λίγη ενέργεια.
Η καφεΐνη στο τσάι, τα ενεργειακά ποτά και άλλα αναψυκτικά εξακολουθεί να επηρεάζει το σώμα με τον ίδιο τρόπο. Όμως, δεδομένου ότι τα συστατικά προέρχονται κυρίως από φυτά, κάθε ρόφημα με καφεΐνη έχει το δικό του προφίλ πρόσθετων ενώσεων που μπορούν να έχουν τη δική τους διεγερτική δράση ή μπορούν να αλληλεπιδράσουν με την καφεΐνη για να αλλάξουν τις επιπτώσεις της.
Η καφεΐνη μπορεί να είναι χρήσιμη, αλλά δεν είναι μαγική. Για να δημιουργήσουμε ενέργεια και να αναζωογονήσουμε το σώμα μας χρειαζόμαστε αρκετό φαγητό, νερό και ύπνο.