Δάσκαλος φτωχός, αμόρφωτος λαός (με αφορμή την είσοδο των εκπαιδευτικών στα πρατήρια στρατού)

Την επόμενη λοιπόν φορά που θα βρεθούμε στη δύσκολη θέση να απλώσουμε το χέρι για να λάβουμε τα ψίχουλα που μας προσφέρουν ας σφίξουμε το χέρι σε γροθιά, ας το υψώσουμε στον αέρα, ας στυλώσουμε καλά τα πόδια μας και ας πάρουμε ρεύμα από τη γη. Μετά ας γραπώσουμε το χέρι του διπλανού μας και ας φτιάξουμε κύκλωμα
Λίγα συνθήματα μου αρέσουν. Υπάρχουν όμως κάποια τα οποία εκφράζουν τόση αλήθεια που έρχονται και σου χτυπάνε με ορμή το μυαλό σου. Ένα τέτοιο σύνθημα άκουσα τελευταία: «Δάσκαλος φτωχός, αμόρφωτος λαός». Είμαι σίγουρος πως αν το φωνάζαμε σε οποιονδήποτε πολιτικό οποιουδήποτε κόμματος που έχει κυβερνήσει θα έλεγε ότι συμφωνεί και επαυξάνει, χωρίς όμως την ίδια ώρα να συνειδητοποιεί ότι στριμώχνει τον εαυτό του στην γωνία και το παραπάνω σύνθημα μπορεί κάλλιστα να μετατραπεί σε νοκ-ντάουν ερώτηση: «Τότε για ποιο λόγο κάνετε το δάσκαλο όλο και πιο φτωχό; Μήπως τελικά ο στόχος είναι ο αμόρφωτος λαός»;

Κάθε επιδρομή εναντίον στην αξιοπρεπή ζωή των εκπαιδευτικών είναι μέρος του πολέμου που γίνεται στο σχολείο και στο δικαίωμα που έχουν όλα τα παιδιά στη μόρφωση.

Είναι καιρός να σταματήσει αυτό το κακόγουστο αστείο που λέει ότι από την στιγμή που οι εκπαιδευτικοί κάνουν λειτούργημα είναι αντιφατικό να ενδιαφέρονται για τα εισοδήματά τους. Αυτή φαντασίωση του εκπαιδευτικού οσιομάρτυρα που θυσιάζει τον εαυτό του για να μάθουν τα παιδιά γράμματα καλλιεργείται εκ του πονηρού και έχει δύο στόχους: από την μία να δημιουργήσει ενοχικά συμπλέγματα στους ίδιους τους εκπαιδευτικούς ώστε να κάνουν όλο και περισσότερα με όλο και λιγότερα και από την άλλη να στρέφει την κοινή γνώμη εναντίον τους κάθε φορά που θα ζητάνε δυναμικά πίσω την κλεμμένη οικονομική τους αξιοπρέπεια.

Και δεν είναι ντροπή να γνωρίζεις και να το κοινωνείς και στους άλλους ότι έχεις φτωχοποιηθεί. Ντροπή είναι να αποδέχεσαι τη φτωχοποίησή σου ως κάτι μοιραίο και να μην αντιδράς. Αν την αποδέχεσαι σημαίνει ότι πλέον έχεις χάσει κάθε ελπίδα, ότι δεν έχεις σκοπό να διεκδικήσεις πίσω αυτά που βιαία σου πήραν και ότι είσαι έτοιμος να ονομάζεις ευεργεσία την παραμικρή ελεημοσύνη που θα σου προσφέρεται από εδώ και πέρα.

Η επιδρομή στα εισοδήματα των εκπαιδευτικών τα χρόνια της κρίσης

Είναι γεγονός ότι υπάρχουν πολλοί τρόποι για να φτωχοποιήσεις ένα κλάδο. Συνήθως η εφαρμογή ενός από όλους αυτούς τους τρόπους αρκεί. Όχι όμως αν μιλάμε για τον κλάδο των εκπαιδευτικών. Τότε εφαρμόζονται όλοι οι τρόποι φτωχοποίησης μαζί. Ποιοι είναι αυτοί;

1) Άμεση μείωση μισθών. Από το 2011 οι μισθοί των εκπαιδευτικών, με αφορμή την κρίση, έχουν υποστεί μείωση κατά μέσο όρο 35-40%. Ο μισθός του νεοδιόριστου εκπαιδευτικού σήμερα είναι 646 ευρώ.

2) Αύξηση ωραρίου. Η αύξηση διδακτικού ωραρίου που έλαβε χώρα το 2013 είναι και αυτή μια μορφή μείωσης εισοδημάτων αφού οι εκπαιδευτικοί για παραπάνω εργασία αμείβονται με τα ίδια χρήματα.

3) Πάγωμα μισθών. Δεν φτάνει που οι μισθοί είχαν αυτήν τεράστια μείωση που αναφέραμε παραπάνω, έχουν μείνει καθηλωμένοι παρά το γεγονός ότι όλα τα αγαθά στη χώρα μας γίνονται πιο ακριβά με την πάροδο του χρόνου. Δηλαδή η μη αύξηση μισθών είναι ουσιαστικά μείωση. Μην ξεχνάμε ότι πριν τη κρίση υπήρχε η λεγόμενη Αυτόματη Τιμαριθμική Αναπροσαρμογή, δηλαδή ο μηχανισμός που αναπλήρωνε την ετήσια απώλεια αγοραστικής δύναμης λόγω των γενικών αυξήσεων των τιμών, εξαιτίας του πληθωρισμού (αύξηση του κόστους ζωής). Έτσι κάθε χρόνο οι εκπαιδευτικοί έβλεπαν μια μικρή αύξηση στα εισοδήματά τους με σκοπό την διασφάλιση της αγοραστικής τους αξίας. Πλέον, από το 2009 και μετά, αυτή η προσαρμογή δεν υφίσταται. Όμως όπως καταλαβαίνουμε αυτό που μετράει δεν είναι το απόλυτο νούμερο του μισθού αλλά η αγοραστική του αξία. Και αυτή η αξία για τους εκπαιδευτικούς μειώνεται χρόνο με το χρόνο.

4) Κατάργηση επιδομάτων. Με το νέο μισθολόγιο του 2011 κόπηκαν μαχαίρι και εν μια νυκτί τα εξής επιδόματα εκπαιδευτικών: εξωδιδακτικής απασχόλησης (350 ευρώ), διδακτικής προετοιμασίας (105 ευρώ). Τα επιδόματα αυτά όμως αποτελούσαν ένα μεγάλο μέρος των εισοδημάτων των εκπαιδευτικών.

5) Κατάργηση δώρων. Από το 2013 έχουν καταργηθεί εντελώς τα δώρα Χριστουγέννων και Πάσχα καθώς και το επίδομα αδείας.

6) Αύξηση φόρων. Η μείωση του αφορολόγητου (για την ώρα έχει μειωθεί από τα 12000 στα 8600 ευρώ και πιθανόν να έχουμε και νέα μείωση), ο ΕΝΦΙΑ, οι έκτατες εισφορές αποτελούν μια έμμεση μεν, σημαντική δε, μείωση εισοδήματος.

Με βάση όλα τα προηγούμενα ακόμα και με τις πιο επιεικείς εκτιμήσεις μπορούμε να πούμε ότι οι εκπαιδευτικοί στη χώρα μας τα τελευταία 10 χρόνια έχουν υποστεί μείωση των εισοδημάτων τους παραπάνω από 50%. Την ίδια μάλιστα στιγμή που οι μισθοί των εκπαιδευτικών στις υπόλοιπες χώρες της Ευρώπης όχι απλά δεν έχουν υποστεί μείωση αλλά απεναντίας έχουν δεχτεί αύξηση που κατά μέσο όρο αγγίζει το 30% (σύμφωνα με την έρευνα του ΟΟΣΑ: Education at a Glance 2017).

Η είσοδος στα πρατήρια στρατού και η προσφυγή στα δικαστήρια είναι αποδοχή φτωχοποίησης

Και να που αυτοί που μας υποσχέθηκαν πως όταν κυβερνήσουν θα γίνει πλήρη αποκατάσταση των απωλειών τελικά μας κυβέρνησαν. Αλλά καμία αποκατάσταση δεν έγινε. Δεν μπορούσαν όμως λένε να κάνουν αλλιώς αφού είχαμε μνημόνιο.

Και να όμως που το 2018 βγήκαμε καθώς λένε από τα μνημόνια, αλλά και πάλι δεν έγινε τίποτα.

Να μην μιλήσουμε για τις προγραμματικές δηλώσεις όλων των κομμάτων που διεκδικούν εξουσία στις επερχόμενες εκλογές του 2019. Ούτε κουβέντα για την άρση της φτωχοποίησης των εκπαιδευτικών. Μόνο «καλά λόγια» ακούς για το πόσο οι εκπαιδευτικοί έβαλαν πλάτη τα χρόνια της κρίσης ώστε να κρατηθεί όρθιο το δημόσιο σχολείο. «Μας σκλαβώνουν» πραγματικά.

Και οι εκπαιδευτικοί, ως οι πνιγμένοι που από τα μαλλιά τους πιάνονται, τρέχουν στα δικαστήρια για να διεκδικήσουν με προσφυγές τα κομμένα δώρα και επιδόματα, αντί η διεκδίκηση να είναι συλλογική και η λύση πολιτική. Και τώρα τρέχουν και στα στρατιωτικά πρατήρια για να αγοράσουν φθηνότερα αγαθά ( τρόφιμα, καύσιμα, ρουχισμό) και η ηγεσία της ΟΛΜΕ πανηγυρίζει για την μεγάλη αυτή κατάκτηση.

Και αν τολμήσεις να πεις ότι είναι ντροπή να αντιμετωπίζουμε τον κλάδο των εκπαιδευτικών ως τον φτωχο-συμπέθερο που του επιτρέψανε και εκείνου να πάρει κάτι που δεν προοριζόταν για αυτόν, θα σε πούνε μίζερο και θα σε πούνε και αναίσθητο. Θα σου πουν ότι δεν νοιάζεσαι π.χ για τους αναπληρωτές που βρίσκονται στις απομακρυσμένες περιοχές της χώρας και ότι η είσοδός τους στα πρατήρια στρατού ή η σίτιση στις στρατιωτικές λέσχες είναι μια ανακούφιση για αυτούς. Σύμφωνοι, είναι όντως μια ανακούφιση για αυτούς αλλά είναι λύση; Αν πραγματικά μας νοιάζουν οι συνάδελφοί μας αναπληρωτές δεν θα αρκούμαστε στην ανακούφισή τους, ούτε καν στην επιβίωσή τους. Θα απαιτούσαμε για εκείνους εδώ και τώρα μια αξιοπρεπή ζωή που σημαίνει τον άμεσο διορισμό τους. Η καλλιέργεια της νοοτροπίας του τύπου «κουτσά στραβά τη βγάλαμε και φέτος» οδηγεί στην εξαθλίωση και στις μικρές προσδοκίες.

Μήπως ανοίγουμε μόνοι μας το «κουτί της Πανδώρας»;

Πολύ φοβάμαι ότι η αποδοχή τέτοιων δώρων όπως του δικαιώματος της σίτισης στις λέσχες του στρατού ή της εισόδου στα πρατήρια του στρατού μπορούν να ανοίξουν εντελώς το «κουτί της Πανδώρας» για τους εκπαιδευτικούς. Τι εννοώ; Από την στιγμή που το κράτος παρέχει τα δικαιώματα αυτά στους εκπαιδευτικούς είναι σαφές ότι αναγνωρίζει ότι η επιβίωσή τους είναι οριακή. Και αντί το κράτος απλά να κάνει το προφανές, δηλαδή να αυξήσει τις αποδοχές των εκπαιδευτικών, τους δίνει το δικαίωμα πρόσβασης σε αγαθά με πιο μικρό κόστος, στην πραγματικότητα γλυτώνοντας από ένα πολύ βαρύτερο κονδύλι. Το χειρότερο όμως δεν είναι ότι το κράτος με αυτόν τον τρόπο είναι σαν τον Σκρουτζ Μακ Ντακ ντυμένο Αη Βασίλη.

Το χειρότερο επίσης δεν είναι ότι το κράτος αυτού του είδους τις παροχές τις χρησιμοποιεί ως ένα προστατευτικό δίχτυ που ναι μεν επιτρέπει την μερική εξαθλίωση αλλά αποτρέπει την ολοκληρωτική εξόντωση, πράγμα που θα δημιουργούσε ανεξέλεγκτες καταστάσεις και για το ίδιο το σύστημα εκπαίδευσης. Επί παραδείγματι πως θα μπορούσε το κράτος να αντιμετωπίσει ομαδικές παραιτήσεις εκπαιδευτικών στις εσχατιές της χώρας που θα απειλούνταν με οικονομικό θάνατο; Προτιμά λοιπόν να τους κρατά οριακά ζωντανούς.

Το χειρότερο από όλα είναι το γεγονός ότι καλλιεργείται και εσωτερικεύεται μια άκρως επικίνδυνη συμπεριφορά δοσοληψίας: αντί το κράτος να καλύπτει τις ανάγκες των εκπαιδευτικών με χρήματα προτιμά να τις καλύψει με την παροχή φθηνότερων αγαθών. Αναρωτιέμαι λοιπόν πόσο απέχει αυτό από την παροχή κουπονιών αντί χρημάτων στους εκπαιδευτικούς που θα εξαργυρώνουν την κάλυψη των βασικών τους αναγκών, όπως τη σίτιση, την ένδυση, την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη; Πριν βιαστείτε να πείτε ότι όλα αυτά είναι σενάρια να σας θυμίσω ότι τα κουπόνια (voucher) είναι πλέον κάτι πολύ συνηθισμένο σε πολλές χώρες του κόσμου και από ότι δείχνουν τα πράγματα το ίδιο θα επιχειρηθεί σύντομα και στη χώρα μας. Εξάλλου η ΝΔ δεν κρύβει πια την αδυναμία που έχει στα κουπόνια.

Ελεημοσύνη, φτωχοποίηση ή φωνή, αντίδραση, υπερηφάνεια;

Και τώρα λοιπόν τι κάνουμε; Ενώ έχουμε μπει σε ένα σπιράλ οικονομικού θανάτου οι περισσότεροι, λόγω της περιδίνησης, δεν το έχουμε ακόμα συνειδητοποιήσει. Εύλογα θα πει κάποιος: «Είναι λογικό να αρνούμαστε λόγω υπερηφάνειας αυτά τα μικρά αλλά ανακουφιστικά δώρα; Η υπερηφάνεια δεν μου αρκεί για να ζήσω». Συμφωνώ απολύτως. Η υπερηφάνεια όμως δεν δίνεται πίσω, παίρνεται πίσω.

Αυτό που πρέπει πρώτα από όλα να κάνουμε είναι συλλογικά να φωνάξουμε για να ακουστούμε: «Μας έχετε κάνει φτωχούς. Δεν μας επιτρέπετε να κάνουμε απερίσπαστα τη δουλειά μας. Δώστε τα κλεμμένα μας πίσω». Μετά πρέπει μαζικά να δράσουμε, με άρμα τα συλλογικά μας όργανα. Καλώς ή κακώς είναι ο μόνος δοκιμασμένος τρόπος. Αλλά όλοι μαζί, όχι ως αναπληρωτές ή μόνιμοι, ασεπίτες ή με επετηρίδα, ειδικής αγωγής ή γενικής αγωγής, δάσκαλοι ή καθηγητές ή νηπιαγωγοί, κλπ. Ας παραμερίσουμε τα λίγα που μας χωρίζουν και ας αφεθούμε στα πολλά που μας ενώνουν. Να δράσουμε ως όλον και όχι ως τα κομμάτια μας που κάποιοι δόλια μας θέλουν και μας κρατούν. Εδώ θα κόλλαγε και το «όλοι μαζί μπορούμε» αλλά κοίτα να δεις που μας έχουν πάρει και τα συνθήματα.

Την επόμενη λοιπόν φορά που θα βρεθούμε στη δύσκολη θέση να απλώσουμε το χέρι για να λάβουμε τα ψίχουλα που μας προσφέρουν ας σφίξουμε το χέρι σε γροθιά, ας το υψώσουμε στον αέρα, ας στυλώσουμε καλά τα πόδια μας και ας πάρουμε ρεύμα από τη γη. Μετά ας γραπώσουμε το χέρι του διπλανού μας και ας φτιάξουμε κύκλωμα.
Δημήτρης Τσιριγώτης. Φυσικός