Ποιος ήταν ο Φλαντανελάς, που μια μέρα σαν σήμερα, 20 Απριλίου του 1453- λίγες νύχτες πριν οι Οθωμανοί πατήσουν την Πόλη- έσπασε τον αποκλεισμό του Κεράτιου Κόλπου και εφοδίασε την Κωνσταντινούπολη;Το Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό του Ελευθερουδάκη είναι φτωχό στο λήμμα «Φλαντανελάς»: «Γενναίος πλοίαρχος [...] εισήλθε νικηφόρος εις τον λιμένα υπό τας επευφημίας των ημετέρων»... Ο χρόνος ταξιδεύει σαν σύννεφα καταιγίδας πάνω από την Πόλη· είναι Απρίλιος του 1453, κάπου στις 18 του μήνα, όταν οι ορδές των Οθωμανών χτυπούν με πάθος τα τείχη, δίχως όμως να μπορούν να τα γκρεμίσουν· απλά τα τραυματίζουν.
Τέσσερα καράβια για την Πόλη
Ο βρετανός συγγραφέας και ιστορικός σερ Έντουιν Πιρς (Edwin Pears)γράφει στην «Καταστροφή της Ελληνικής Αυτοκρατορίας» του, επικαλούμενος τις γραφές ιστορικών της εποχής της Άλωσης: Στις 20 Απριλίου έλαβε χώρα ένα ενδιαφέρον και χαρακτηριστικό ταυτόχρονα περιστατικό. Πρόκειται για ναυμαχία που διεξήχθη κάτω από τα ίδια τα τείχη της Πόλης. Οι αυτόπτες και οι άλλοι συγγραφείς που βασίζονται στις αφηγήσεις, διαφέρουν μεταξύ τους ως προς τις λεπτομέρειες, αλλά συμφωνούν ως προς τα κυρίως δεδομένα: τρία μεγάλα γενουατικά πλοία (ο Δούκας αναφέρεται σε τέσσερα), που κατευθύνονταν προς την Κωνσταντινούπολη είχαν καθυστερήσει στη Χίο, λόγω των βορεινών ανέμων στη διάρκεια του Μαρτίου και μέρους του Απριλίου. Θα ήθελε κάποιος να πιστέψει τα λεγόμενα του Κριτόβουλου (Μιχαήλ Κριτόβουλος: ιστορικός, λόγιος και αξιωματούχος κατά την υστεροβυζαντινή περίοδο), ότι είχαν σταλεί από τον Πάπα για να μεταφέρουν εφόδια, με σκοπό να βοηθήσουν την Πόλη, αλλά... Στην Κωνσταντινούπολη υπήρχε γενική πεποίθηση ότι τα πλοία είχαν σταλεί από τον Πάπα. Όταν, γύρω στις 15 Απριλίου, έπνευσε νότιος άνεμος, οι Γενουάτες σήκωσαν άγκυρες και απέπλευσαν για τα Δαρδανέλια. Εν πλώ συνάντησαν ένα αυτοκρατορικό μεταγωγικό υπό τον πλοίαρχο Φλαντανελά, το οποίο επέστρεφε από τη Σικελία φορτωμένο με αραβόσιτο. Κατά τις 10 το πρωί της 20ης Απριλίου, τα πληρώματά τους διέκριναν από μακριά τον Τρούλο της Αγίας Σοφίας.
Με τον άνεμο σύμμαχο
Όταν τα γενουατικά πλοία έγιναν αντιληπτά έπλευσαν εναντίον τους τα περισσότερα σκάφη του τουρκικού στόλου που ήταν αγκυροβολημένα στον κόλπο του Ντολμά Μπαχτσέ στο Διπλοκιόνιον (σημερινό Μπεσίκτας). Τα χριστιανικά πλοία στόχευαν να περάσουν την αλυσίδα του Κεράτιου. Οι Τούρκοι θα έκαναν τα πάντα για να τα εμποδίσουν. Ο τουρκικός στόλος έπλευσε σε διάταξη μάχης. Πολλοί κάτοικοι της Πόλης συνωστίστηκαν στα τείχη ή ανέβηκαν στις στέγες των κοντινών προς την παραλία σπιτιών από που μπορούσαν να δουν ένα μεγάλο κομμάτι του Μαρμαρά και την είσοδο του Βοσπόρου. Όταν πλησίασαν οι δύο στόλοι, ο τούρκος ναύαρχος, Μπαλτόγλου, από την πρύμη της τριήρους του, διέταξε επιτακτικά τα τέσσερα πλοία να κατεβάσουν τα ιστία τους· όταν αρνήθηκαν να συμμορφωθούν, ο τελευταίος έδωσε διαταγές επίθεσης. Ο ισχυρός άνεμος και η φουσκοθαλασσιά ευνοούσαν τα πλοία των Χριστιανών. Αιφνιδιαστική άπνοια μετατόπισε το πλεονέκτημα στα τουρκικά πλοία. Και τότε άρχισε πραγματική μάχη.
Έσπασαν τον αποκλεισμό.
Υπό το βλέμμα χιλιάδων θεατών
Ο τούρκος ναύαρχος έβλεπε ότι θα δικαιωνόταν η πεποίθηση του πως θα αιχμαλώτιζε τα εχθρικά πλοία. Την όλη εξέλιξη της μάχης παρακολουθούσαν χιλιάδες θεατών, αλλά και ο Σουλτάνος με την ακολουθία του. Ο τούρκος ναύαρχος, Μπαλτόγλου, διέταξε γενική επίθεση. Τα τουρκικά πυροβόλα έριχναν λίθινα βλήματα, ενώ οι ναύτες εκτόξευαν λόγχες με φλεγόμενα υλικά. Τα χριστιανικά πληρώματα έσβηναν τις φωτιές εύκολα. Όλο εκείνο το διάστημα, το διοικούμενο από τον Φλαντανελά αυτοκρατορικό πλοίο, με την τουρκική ναυαρχίδα γαντζωμένο πάνω του, αγωνιζόταν γενναία. Για κάποια στιγμή φάνηκε ότι η ισχύς της επίθεσης είχε επικεντρωθεί στην αιχμαλωσία του αυτοκρατορικού πλοίου. Οι φίλοι τόσο των επιτιθέμενων όσο και των αμυνομένων παρακολουθούσαν κάθε λεπτομέρεια της σύγκρουσης· έβλεπαν τον πλοίαρχο του αυτοκρατορικού πλοίου, Φλαντανελά, να πολεμάει στο κατάστρωμα του πλοίου του σαν λιοντάρι και να καλεί τους συντρόφους του να μιμηθούν το παράδειγμά του.
Ο Σουλτάνος, κάποια στιγμή βλέποντας ότι χάνεται η μάχη, καβάλησε το άλογό του και το κατηύθυνε στα κύματα μέχρι που το καφτάνι του μούσκεψε από το νερό· έφτασε μέχρι τη μέση του στη θάλασσα, προσπαθώντας να τον δουν και να τον ακούσουν τα πληρώματα των σκαφών του. Όταν, ο Μωάμεθ, είδε ότι το μεγάλο στόλο του και τις χιλιάδες επίλεκτους άνδρες του να μην μπορούν να αιχμαλωτίσουν τέσσερα χριστιανικά σκάφη και να αποκρούονται κατ’ επανάληψη, η οργή του ήταν ασυγκράτητη· ούρλιαζε σαν λυσσασμένος. Και όταν φύσηξε ισχυρή πνοή ανέμου, τα πανιά φούσκωσαν και τα πλοία ήταν πάλι σε θέση να κινηθούν· άνοιξαν θριαμβευτικά δρόμο συντρίβοντας τα κουπιά των αντιπάλων και αποτινάζοντας από πάνω τους τους επιτιθέμενους. Τα χριστιανικά πλοία μπόρεσαν να απεμπλακούν και να καταφύγουν κάτω από τα τείχη της Πόλης. Τα τέσσερα πλοία ρυμουλκήθηκαν με ασφάλεια μέσα από την αλυσίδα και οδηγήθηκαν στο λιμάνι της Κωνσταντινούπολης, προς απερίγραπτη χαρά των Ελλήνων και των Ιταλών.
Μυστήριο με τον Φλαντανελά...
Η απογοήτευση και η οργή του Σουλτάνου ήταν μεγάλη και αναμενόμενη· ο άτυχος ναύαρχος οδηγήθηκε την επομένη ενώπιον του και επιτιμήθηκε ως προδότης· ο Σουλτάνος επέμενε να τον ανασκολοπίσουν, όμως πείστηκε από συμβούλους του και του χάρισε τη ζωή, αλλά διέταξε να τον μαστιγώσουν και του στέρησε όλα τα δικαιώματά, ενώ μοίρασε την περιουσία του στους γενίτσαρους. Ο Σουλεϊμάν Μπαλτάογλους Μπέης ήταν Βούλγαρος εξωμότης. Όλες οι αφηγήσεις συμφωνούν ότι η ήττα του τουρκικού στόλου, στις 20 Απριλίου, είχε εξοργίσει τον Μωάμεθ».
Όσο για τον ήρωα εκείνης της τελευταίας νικηφόρου ναυμαχίας, τον Φλαντανελά; Λίγα γνωρίζουμε.Το «Φλαντανελάς» ήταν προσωνύμιο. Πιο σωστή ακούγεται η προσέγγιση του λατίνου αρχιεπισκόπου Μυτιλήνης Λεονάρδου του Χίου-υπερασπιστή των τειχών της Πόλης, (τμήματος εκτενούς αναφοράς για τα τεκτενόμενα κατά την πολιορκίας, την οποία υπέβαλε στον Πάπα) που περιγράφει τον Φλαντανελά ή Φλακτανελλά ως «Φραγκίσκο Λεκανέλλα» και που αν κολλήσεις τις αρχικές συλλαβές του ονοματεπώνυμού του παραφθαρμένες καταλήγεις στο «Φλαντα-Νελλά». Και, μάλλον, ο γενναίος καπετάνιος δεν ήταν Χιώτης, αλλά Γενοβέζος, όπως αφήνει να εννοηθεί το όνομά του, το οποίο, μάλλιστα, αναφέρεται σε πολλά γενοβέζικα κείμενα. Πολλοί μεταγενέστεροι που καταπιάστηκαν με την ιστορία της ναυμαχίας εκείνης συγχαίουν τον Φλαντανελά με τον γενουάτη επιχειρηματία καπετάνιο Μαουρίτσιο Καττάνεο ή Μαυρίκιο Καττανέο· ουδεμία σχέση.
Επίσης, εικάζεται ότι, το πλοίο που κυβερνούσε ο Φλαντανελάς, ουδένα δεσμό είχε με την ψυχομαχούσα αυτοκρατορία· γενοβέζικη σημαία κυμάτιζε στην πρυμάτσα του και ήταν ναυλωμένο από τον Αυτοκράτορα σε μια περίοδο που Βυζαντινό Ναυτικό ήταν παλιά πονεμένη ιστορία... Ο Φλαντανελλάς έπλεε από τη Σικελία (σύμφωνα με τον Φραντζή) ή από την Πελοπόννησο (σύμφωνα με τον Δούκα) Πέρα από όλα αυτά τα ομιχλώδη, ο Φλαντανελάς είχε πετύχει νίκη ψυχολογικής σημασίας πριν από τη συντριπτική ήττα της Κωνσταντινούπολης. «Ο Φλαντανελάς ήταν πανταχού παρών- γράφει ο Φραντζής- πηδούσε από την πρύμνη στην πλώρη και με δυνατές φωνές εμψύχωνε το πλήρωμα. Μαχόταν σν λιοντάρι κρατώντας ένα τσεκούρι στα χέρια, ενώ όλο το πλήρωμα, αξιωματικοί και ναύτες, του παρείχαν δραστική βοήθεια«. Ουδέν άλλο είναι γνωστό για τον γενναίο καπετάνιο.
Υπό το βλέμμα χιλιάδων θεατών
Ο τούρκος ναύαρχος έβλεπε ότι θα δικαιωνόταν η πεποίθηση του πως θα αιχμαλώτιζε τα εχθρικά πλοία. Την όλη εξέλιξη της μάχης παρακολουθούσαν χιλιάδες θεατών, αλλά και ο Σουλτάνος με την ακολουθία του. Ο τούρκος ναύαρχος, Μπαλτόγλου, διέταξε γενική επίθεση. Τα τουρκικά πυροβόλα έριχναν λίθινα βλήματα, ενώ οι ναύτες εκτόξευαν λόγχες με φλεγόμενα υλικά. Τα χριστιανικά πληρώματα έσβηναν τις φωτιές εύκολα. Όλο εκείνο το διάστημα, το διοικούμενο από τον Φλαντανελά αυτοκρατορικό πλοίο, με την τουρκική ναυαρχίδα γαντζωμένο πάνω του, αγωνιζόταν γενναία. Για κάποια στιγμή φάνηκε ότι η ισχύς της επίθεσης είχε επικεντρωθεί στην αιχμαλωσία του αυτοκρατορικού πλοίου. Οι φίλοι τόσο των επιτιθέμενων όσο και των αμυνομένων παρακολουθούσαν κάθε λεπτομέρεια της σύγκρουσης· έβλεπαν τον πλοίαρχο του αυτοκρατορικού πλοίου, Φλαντανελά, να πολεμάει στο κατάστρωμα του πλοίου του σαν λιοντάρι και να καλεί τους συντρόφους του να μιμηθούν το παράδειγμά του.
Ο Σουλτάνος, κάποια στιγμή βλέποντας ότι χάνεται η μάχη, καβάλησε το άλογό του και το κατηύθυνε στα κύματα μέχρι που το καφτάνι του μούσκεψε από το νερό· έφτασε μέχρι τη μέση του στη θάλασσα, προσπαθώντας να τον δουν και να τον ακούσουν τα πληρώματα των σκαφών του. Όταν, ο Μωάμεθ, είδε ότι το μεγάλο στόλο του και τις χιλιάδες επίλεκτους άνδρες του να μην μπορούν να αιχμαλωτίσουν τέσσερα χριστιανικά σκάφη και να αποκρούονται κατ’ επανάληψη, η οργή του ήταν ασυγκράτητη· ούρλιαζε σαν λυσσασμένος. Και όταν φύσηξε ισχυρή πνοή ανέμου, τα πανιά φούσκωσαν και τα πλοία ήταν πάλι σε θέση να κινηθούν· άνοιξαν θριαμβευτικά δρόμο συντρίβοντας τα κουπιά των αντιπάλων και αποτινάζοντας από πάνω τους τους επιτιθέμενους. Τα χριστιανικά πλοία μπόρεσαν να απεμπλακούν και να καταφύγουν κάτω από τα τείχη της Πόλης. Τα τέσσερα πλοία ρυμουλκήθηκαν με ασφάλεια μέσα από την αλυσίδα και οδηγήθηκαν στο λιμάνι της Κωνσταντινούπολης, προς απερίγραπτη χαρά των Ελλήνων και των Ιταλών.
Μυστήριο με τον Φλαντανελά...
Η απογοήτευση και η οργή του Σουλτάνου ήταν μεγάλη και αναμενόμενη· ο άτυχος ναύαρχος οδηγήθηκε την επομένη ενώπιον του και επιτιμήθηκε ως προδότης· ο Σουλτάνος επέμενε να τον ανασκολοπίσουν, όμως πείστηκε από συμβούλους του και του χάρισε τη ζωή, αλλά διέταξε να τον μαστιγώσουν και του στέρησε όλα τα δικαιώματά, ενώ μοίρασε την περιουσία του στους γενίτσαρους. Ο Σουλεϊμάν Μπαλτάογλους Μπέης ήταν Βούλγαρος εξωμότης. Όλες οι αφηγήσεις συμφωνούν ότι η ήττα του τουρκικού στόλου, στις 20 Απριλίου, είχε εξοργίσει τον Μωάμεθ».
Όσο για τον ήρωα εκείνης της τελευταίας νικηφόρου ναυμαχίας, τον Φλαντανελά; Λίγα γνωρίζουμε.Το «Φλαντανελάς» ήταν προσωνύμιο. Πιο σωστή ακούγεται η προσέγγιση του λατίνου αρχιεπισκόπου Μυτιλήνης Λεονάρδου του Χίου-υπερασπιστή των τειχών της Πόλης, (τμήματος εκτενούς αναφοράς για τα τεκτενόμενα κατά την πολιορκίας, την οποία υπέβαλε στον Πάπα) που περιγράφει τον Φλαντανελά ή Φλακτανελλά ως «Φραγκίσκο Λεκανέλλα» και που αν κολλήσεις τις αρχικές συλλαβές του ονοματεπώνυμού του παραφθαρμένες καταλήγεις στο «Φλαντα-Νελλά». Και, μάλλον, ο γενναίος καπετάνιος δεν ήταν Χιώτης, αλλά Γενοβέζος, όπως αφήνει να εννοηθεί το όνομά του, το οποίο, μάλλιστα, αναφέρεται σε πολλά γενοβέζικα κείμενα. Πολλοί μεταγενέστεροι που καταπιάστηκαν με την ιστορία της ναυμαχίας εκείνης συγχαίουν τον Φλαντανελά με τον γενουάτη επιχειρηματία καπετάνιο Μαουρίτσιο Καττάνεο ή Μαυρίκιο Καττανέο· ουδεμία σχέση.
Επίσης, εικάζεται ότι, το πλοίο που κυβερνούσε ο Φλαντανελάς, ουδένα δεσμό είχε με την ψυχομαχούσα αυτοκρατορία· γενοβέζικη σημαία κυμάτιζε στην πρυμάτσα του και ήταν ναυλωμένο από τον Αυτοκράτορα σε μια περίοδο που Βυζαντινό Ναυτικό ήταν παλιά πονεμένη ιστορία... Ο Φλαντανελλάς έπλεε από τη Σικελία (σύμφωνα με τον Φραντζή) ή από την Πελοπόννησο (σύμφωνα με τον Δούκα) Πέρα από όλα αυτά τα ομιχλώδη, ο Φλαντανελάς είχε πετύχει νίκη ψυχολογικής σημασίας πριν από τη συντριπτική ήττα της Κωνσταντινούπολης. «Ο Φλαντανελάς ήταν πανταχού παρών- γράφει ο Φραντζής- πηδούσε από την πρύμνη στην πλώρη και με δυνατές φωνές εμψύχωνε το πλήρωμα. Μαχόταν σν λιοντάρι κρατώντας ένα τσεκούρι στα χέρια, ενώ όλο το πλήρωμα, αξιωματικοί και ναύτες, του παρείχαν δραστική βοήθεια«. Ουδέν άλλο είναι γνωστό για τον γενναίο καπετάνιο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σχόλια
Δεν βρέθηκαν σχόλια γι'αυτό το άρθρο.
Γίνε ο πρώτος που θα σχολιάσει το άρθρο χρησιμοποιώντας την παρακάτω φόρμα