Ο άνθρωπος που ήξερε από τι πέθανε ο Ανδρέας

Ο Δημήτρης Κρεμαστινός ήταν πάντα δίπλα στον Ανδρέα Παπανδρέου
Ο θάνατος του Δημήτρη Κρεμαστινού έφερε ξανά στον αφρό της επικαιρότητας τη μοναδική σχέση του με τον Παπανδρέου, τον τρόπο που η ασθένεια του τελευταίου επηρέασε την πορεία της χώρας και τον δικό του ρόλο σε ορισμένες από τις πιο δραματικές στιγμές της πολιτικής ιστορίας της Ελλάδας
Ο Δημήτρης Κρεμαστινός υπήρξε «ένας πολύ σημαντικός άνθρωπος στον οποίο χιλιάδες συνάνθρωποι ανώνυμοι ή επώνυμοι ορκίζονται στο όνομά του. Ενας αξιόμαχος πολιτικός ταγμένος στην υπηρεσία της υγείας και της δημοκρατίας. Ενας καταξιωμένος ακαδημαϊκός, πανεπιστημιακός δάσκαλος, εξαίρετος συγγραφέας και αθεράπευτος Δωδεκανήσιος». Αυτά τα λόγια τού, επίσης Δωδεκανήσιου, και συντρόφου του στο ΠΑΣΟΚ, Κώστα Σκανδαλίδη, είναι αρκετά για να περιγράψουν τον πολιτικό Κρεμαστινό που έφυγε από τη ζωή στα 78 του, χτυπημένος από τον κορονοϊό. Αλλά τον γιατρό-πολιτικό Κρεμαστινό ο κ. Σκανδαλίδης τον περιέγραψε, σε αυτές τις δηλώσεις του στο Mega το πρωί, με μια ιστορία:
«Εγώ θυμάμαι χαρακτηριστικά, εκείνο το βράδυ που ξενυχτούσαμε, τον Ιούνιο του ’89, με τον Ανδρέα Παπανδρέου μπροστά στον θάνατο ουσιαστικά και να μην πιστεύει κανείς ότι θα ζήσει… Πόσο τριγύριζε γύρω-γύρω αεικίνητος (ο Κρεμαστινός) και μας έδινε κουράγιο και πίστευε απόλυτα στη δύναμη του Ανδρέα και στη δική του επιστημονική επάρκεια. Εκείνη τη βραδιά αποκαλύφθηκε στα μάτια μας ένας πάρα πολύ σημαντικός επιστήμονας που μετέπειτα έγινε και ένας πάρα πολύ καλός πολιτικός».
 O Δημήτρης Κρεμαστινός έχασε τη μάχη με τον κορονοϊό Πατήστε εδώ Ο Δημήτρης Κρεμαστινός υπήρξε αναμφίβολα ένα εξαιρετικά σπάνιο κράμα ανθρώπου για τη δημόσια ζωή της χώρας, της οποιασδήποτε χώρας εδώ που τα λέμε. Ηταν γιατρός, πολιτικός, αλλά ήταν και γιατρός πολιτικού, αυτού του Νο1 πολιτικού μιας ολόκληρης εποχής, του Ανδρέα Παπανδρέου. Ο διακεκριμένος καρδιολόγος Κρεμαστινός έγινε δημόσιος άνδρας όταν σε μια δραματική περίοδο για την πολιτική ιστορία της Ελλάδας, συνδέθηκε με έναν άλλον, πολύ πιο δημόσιο άνδρα –υπό τη δέσμευση όμως της αυστηρής ιδιωτικότητας, του ιατρικού απορρήτου που ορίζει τη σχέση του γιατρού με τον ασθενή του.
Το εντυπωσιακό είναι η ισορροπία που ο Κρεμαστινός κατάφερε να βρει ανάμεσα στους δύο ρόλους. Ο Κρεμαστινός ήταν σε θέση να γνωρίζει τα πάντα για τον ασθενή Ανδρέα. «Δεν είχα δει πλέον παραμελημένο καρδιολογικό άρρωστο σε όλη μου τη σταδιοδρομία» είχε πει για τον διάσημο ασθενή που ανέλαβε να κουράρει για σειρά ετών και εν μέσω μιας σφοδρής, πολυετούς και όπως αποδείχτηκε μέχρις εσχάτων, πολιτικής μάχης: από τις αλλεπάλληλες εκλογές του ’89-90 και τις σκληρές ημέρες του Ειδικού Δικαστηρίου, ως το θριαμβευτικό πολιτικό comeback του Παπανδρέου τον Οκτώβριο του 1993, την φθορά και τις δραματικές νύχτες στο «Ωνάσειο» το ’95-’96 και βεβαίως ως το τέλος, λίγες ημέρες πριν από το καθοριστικό για την πορεία του ΠΑΣΟΚ και της χώρας συνέδριο του Ιουνίου 1996.
Στο πολιτικό ρεπορτάζ έχει καταγραφεί ως κομβικός ο ρόλος του Κρεμαστινού στην ομαλή μετάβαση της εξουσίας από τον νοσηλευόμενο στην εντατική Παπανδρέου στον Κώστα Σημίτη τον χειμώνα του 1995-96. Ο Κρεμαστινός έβλεπε τον Ανδρέα κάθε μέρα. Αυτός ανέλαβε να του μεταφέρει ότι ύστερα από εβδομάδες νοσηλείας υπήρχε πια μεγάλη αμφισβήτηση και ότι και ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, ο Κωστής Στεφανόπουλος, βρισκόταν σε δύσκολη θέση –είχε επισκεφτεί πολλές φορές τον Ανδρέα στο νοσοκομείο και είχε αντιληφθεί ότι δεν ήταν σε θέση να διοικεί τη χώρα.
Το συνταγματικό κενό ήταν τεράστιο καθώς οι γιατροί δεν μπορούσαν να γνωματεύσουν ότι ο Ανδρέας πρέπει να παυθεί –κι αν ανέρρωνε; Την ίδια ώρα ο Μιλτιάδης Εβερτ, τότε αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης, είχε στείλει προσωπικά επιστολή–έκκληση στον Κρεμαστινό να αναλάβει πρωτοβουλία. Κάποια στιγμή την ώρα που εξέταζε τον Ανδρέα, τον άκουσε να τον ρωτάει: «Με αμφισβητούν πολύ, Δημήτρη;» Εκείνος δεν κατάλαβε αν εννοεί ότι τον αμφισβητούν «πολύ» ή «πολλοί», αλλά του απάντησε ευθέως: «Ναι, πρόεδρε». «Νομίζεις ότι πρέπει να φωνάξω τον Αντώνη (Λιβάνη);».
Ο Κρεμαστινός του απάντησε: «Ναι, πρόεδρε». Το τηλεφώνημα έγινε. Τα υπόλοιπα είναι Ιστορία. Από τι και πώς πέθανε ο Ανδρέας Παπανδρέου Δύο δεκαετίες μετά και καθώς η Ελλάδα τιμούσε τα 100 χρόνια από τη γέννηση του Ανδρέα Παπανδρέου, ο ίδιος ο Κρεμαστινός προχώρησε σε μια σειρά σημαντικών αποκαλύψεων για την υγεία του ιδρυτή του ΠΑΣΟΚ και το πώς αυτή επηρέασε την πολιτική και την πορεία της χώρας.
Σε άρθρο του στα «Νέα», με τίτλο «Η υγεία του Ανδρέα Παπανδρέου και οι επιπτώσεις της» τον Φεβρουάριο του 2019, ο Κρεμαστινός περιέγραψε με λεπτομέρειες την περιπέτεια της υγείας του Ανδρέα, από το 1988 ως το 1996. «Σεβόμενος το ιατρικό απόρρητο απέφυγα να μιλήσω όλα αυτά τα χρόνια για το ιατρικό πρόβλημα του Ανδρέα Παπανδρέου, που αναμφισβήτητα επηρέασε την πολιτική ζωή της Χώρας. Όμως επειδή έχουν γραφεί πάμπολλα και, εν πολλοίς, ανεύθυνα κατά τη διάρκεια των τελευταίων 22 χρόνων, πιστεύω ότι έχω καθήκον να συμβάλω στην ορθή καταγραφή της Ιστορίας.
Τέλη Αυγούστου του 1988 κλήθηκα από την ομάδα των ιατρών που παρακολουθούσε τον Ανδρέα Παπανδρέου να τον εξετάσω καρδιολογικά. Το ιατρικό του πρόβλημα εθεωρείτο από τους θεράποντες γιατρούς του κατά βάση παθολογικό πρόβλημα και για τον λόγο αυτό υποβάλλετο μυστικά σε διάφορες εργαστηριακές εξετάσεις.
Όταν μου εζητήθη να τον επισκεφθώ στο σπίτι του, αντιπρότεινα ότι θα πρέπει ο ίδιος να έλθει στο Καρδιολογικό Τμήμα του Γενικού Κρατικού Νοσοκομείου Αθηνών, στο οποίο ήμουν Διευθυντής και τούτο γιατί πίστευα ότι χρειαζόταν η απαραίτητη εργαστηριακή υποδομή προκειμένου να τεθεί η σωστή διάγνωση. Παρά τις αντίθετες συστάσεις του περιβάλλοντός του, ο Πρωθυπουργός αποφάσισε να έρθει και να εξεταστεί νύχτα στο νοσοκομείο.
Μετά την ολοκλήρωση της εξέτασης είχα εξομολογηθεί στους συνεργάτες μου ότι δεν είχα δει πλέον παραμελημένο καρδιολογικό άρρωστο σε όλη μου τη σταδιοδρομία. Το γεγονός αυτό είχε οδηγήσει σε διαγνωστικό λάθος τους συναδέλφους στην Γερμανία, οι οποίοι υποεκτίμησαν την στένωση της αορτής
Πριν από μερικούς μήνες ο Πρωθυπουργός είχε επισκεφθεί και εξεταστεί στο Πανεπιστημιακό Κέντρο του Βισμπάντεν στην Γερμανία, όπου ετέθη η διάγνωση της περιοριστικής μυοκαρδιοπάθειας, δηλαδή μια διάγνωση που δεν άφηνε περιθώρια για καμία ουσιαστική θεραπεία, με προσδόκιμο επιβίωσης λίγων μηνών.
Η διάγνωση αυτή κρατήθηκε ιατρικά απόρρητη γεγονός το οποίο άφησε ανοιχτά διάφορα σενάρια συνωμοσιολογίας. Δεν την εγνώριζε ούτε ο ίδιος. Όμως η πραγματική διάγνωση ήταν σοβαρού βαθμού στένωση της αορτής με ελάττωση της ελαστικότητας (διατασιμότητας) του μυοκαρδίου και καρδιακή κάμψη. Η παραμελημένη αντιμετώπιση της στένωσης της αορτής είχε οδηγήσει σε καρδιακή ανεπάρκεια σχεδόν τελικού σταδίου, η οποία συγκάλυπτε την εικόνα της βαρύτητας της στένωσης της αορτής.
Το γεγονός αυτό είχε οδηγήσει σε διαγνωστικό λάθος τους συναδέλφους στην Γερμανία, οι οποίοι υποεκτίμησαν την στένωση της αορτής. Η περαιτέρω διερεύνηση του ασθενούς με στεφανιογραφία, έδειξε την συνύπαρξη σιωπηρής στεφανιαίας νόσου, με πιθανό σιωπηρό έμφραγμα της δεξιάς κοιλίας, το οποίο ουδέποτε είχε αντιληφθεί ούτε ο ίδιος ο ασθενής. Η κάμψη της δεξιάς κοιλίας ήταν η πρόσθετη παράμετρος που είχε παραπλανήσει τους γιατρούς της Γερμανίας, οι οποίοι έθεσαν τη διάγνωση της μυοκαρδιοπάθειας. Το Χέρφιλντ Επακολούθησε άμεση μετάβαση στην Αγγλία, στην αρχή στο νοσοκομείο St. Thomas και εν συνεχεία στο Harefield όπου χειρουργήθηκε από τον Magdi Yacoub με αντικατάσταση της βαλβίδας της αορτής με ανθρώπινη βαλβίδα και παράλληλα bypass.
Η προοδευτική αποκατάσταση της υγείας του Ανδρέα Παπανδρέου, υπήρξε μετεγχειρητικά εντυπωσιακή. Όμως το πρόβλημα της διάτασης και κάμψης της δεξιάς κοιλίας παρέμεινε μέχρι το τέλος. Οταν επανειλημμένα τόνιζα στον Πρωθυπουργό ότι η απομάκρυνση από την πολιτική θα του προσέφερε επιπλέον χρόνια ζωής, το απέρριπτε αμέσως, λέγοντας ότι προτιμούσε να είναι ενεργός έναντι οποιουδήποτε τιμήματος. Την ίδια απάντηση έδωσε και όταν του επαναλάμβανα ότι ο δρόμος για την Προεδρία της Δημοκρατίας θα ήταν προτιμότερος για την υγεία και την ζωή του.
Τα αλλεπάλληλα stress και η καθημερινότητα της πολιτικής ζωής με αποκορύφωμα το Ειδικό Δικαστήριο, ήταν οι κυριότεροι λόγοι που οδήγησαν τον Ανδρέα Παπανδρέου τρεις φορές στην Εντατική Μονάδα, με κυριότερη αιτία τις λοιμώξεις του αναπνευστικού συστήματος και όχι την καρδιακή λειτουργία η οποία υποστηριζόταν με βηματοδότη. Βηματοδότη ο οποίος είχε τοποθετηθεί μυστικά κατά τη διάρκεια ενός ταξιδιού στην Αγγλία. Στο Ωνάσειο Ηταν τέλη Νοεμβρίου του 1995. Ο Πρωθυπουργός Ανδρέας Παπανδρέου εισήχθη αιφνιδίως στο Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο.
Η σοβαρότητα της κατάστασής του επέβαλλε να διασωληνωθεί άμεσα. Δηλαδή δεν είχε καμία επαφή με το περιβάλλον καθώς ευρίσκετο υπό νάρκωση. Ως γνωστόν, όταν ο Πρωθυπουργός αδυνατεί να εκτελέσει τα καθήκοντά του τον αναπληροί ο πρώτος τη τάξει υπουργός. Ομως, ο πρώτος τη τάξει υπουργός αδυνατούσε στην πράξη να αποφασίσει για μεγάλα εθνικά θέματα που προέκυψαν αιφνίδια και έθεσαν τη χώρα ακόμα και σε κίνδυνο πολέμου. Ο τότε Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κωστής Στεφανόπουλος επισκεπτόμενος επανειλημμένως τον Πρωθυπουργό στο νοσοκομείο προκειμένου να επικοινωνήσει μαζί του για σοβαρά θέματα, διαπίστωνε ότι αυτό ήταν αδύνατον.
Εζήτησε λοιπόν επιμόνως να γνωματεύσουν οι ιατροί ότι ο Πρωθυπουργός εξέλιπε προκειμένου να μπορέσει να εφαρμόσει το Σύνταγμα όταν ο Πρωθυπουργός εκλείπει. Δηλαδή, να μπορέσει να ακολουθήσει τη διαδικασία που προβλέπεται για εκλιπόντα πρωθυπουργό. Οι γιατροί δήλωσαν εν σώματι ότι ήταν αδύνατον να δώσουν τέτοια γνωμάτευση αλλά και ότι ούτε καν μπορούν να γνωματεύσουν για προσωρινή αδυναμία διότι ισχυρίζονταν ότι δεν μπορούσαν να αναλάβουν τέτοια ευθύνη.
Ότι, δηλαδή, σε περίπτωση που ο Πρωθυπουργός επανέλθει πλήρως θα είχε παυθεί από πρωθυπουργός, ουσιαστικά, με την γνωμάτευσή τους. Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας ζητούσε επίμονα την γνωμάτευση υποστηρίζοντας ότι ο, αναπληρωτής, πρώτος τη τάξει υπουργός δεν είναι συνταγματικός Πρωθυπουργός και ότι ο ίδιος ο υπουργός δεν είναι διατεθειμένος να αναλάβει τόσο μεγάλες ευθύνες, κατά συνέπεια αδυνατούσε να προχωρήσει την διαδικασία. Νοέμβριος 1995.
Ο Δημήτρης Κρεμαστινός καλωσορίζει στο Ωνάσειο τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κωστή Στεφανόπουλο, υπό το βλέμμα (δεξιά) του Ακη Τσοχατζόπουλου, πρώτου τη τάξει υπουργού και τυπικά αναπληρωτή του Πρωθυπουργού (ΑΠΕ) Τα εθνικά θέματα χειροτέρευαν από μέρα σε μέρα. Ο αρχηγός της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης ζητούσε επιμόνως από τους γιατρούς και από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας να προχωρήσουν σε κάποια διαδικασία προκειμένου να αντικατασταθεί ο Πρωθυπουργός.
Ο Μιλτιάδης Εβερτ μου απεύθυνε προσωπικά επιστολή–έκκληση να αναλάβω εγώ την πρωτοβουλία ή οποία θα πρέπει να ευρίσκεται στο αρχείο της Νέας Δημοκρατίας. Τελικώς, μετά από έναν περίπου μήνα, πριν από την Πρωτοχρονιά του 1996, ο Πρωθυπουργός αποσωληνώθηκε και βγήκε από τη μονάδα. Είχε χάσει τελείως τον χρόνο και την επαφή με τα γεγονότα που είχαν συμβεί όλο αυτό το διάστημα. Επιπλέον, δεν είχε ούτε τη διαύγεια αλλά ούτε τη φυσική ικανότητα να ανταποκριθεί στοιχειωδώς στον ρόλο του. Ευρίσκετο υπό τεχνητό νεφρό, τεχνητή αναπνοή, εξωτερική παρεντερική σίτιση πέραν του κύριου μεγάλου καρδιολογικού προβλήματος του. Η παραίτηση
Ομως, θα έπρεπε να αποφασίσει τουλάχιστον να παραιτηθεί. Αλλά ούτε αυτό ήταν δυνατόν και κανένας δεν τολμούσε να του το υποδείξει.
Τελικά υπήρξε η γραπτή παραίτηση από την θέση του Πρωθυπουργού και όχι από την θέση του προέδρου του ΠΑΣΟΚ και αργότερα το τηλεγράφημα της ψήφου εμπιστοσύνης στην κυβέρνηση Σημίτη. Η νοσηλεία στο Ωνάσειο υπήρξε ιδιαίτερο κεφάλαιο όπου εκρίθη η αξιοπιστία και η σοβαρότητα του πολιτικού κα ιατρικού κόσμου της Χώρας καθώς σχεδόν όλοι με τις καθημερινές επαφές τους με δημοσιογράφους, δημιούργησαν πέραν του μεγάλου πολιτικού προβλήματος, πρόβλημα επιτέλεσης ορθής ιατρικής που αναμφισβήτητα επηρέασε την κατάσταση της υγείας του ασθενούς και καθόρισε αρνητικά την όλη εξέλιξη του.
Βέβαια όλα αυτά που συνέβησαν στο Ωνάσειο θα μπορούσαν να αποτελέσουν την βάση ενός μυθιστορήματος το οποίο όμως εκφεύγει από το κεφάλαιο της αμιγούς ιατρικής. Μετά το Ωνάσειο επακολούθησε ένα στάδιο ιατρικού Γολγοθά για τον ασθενή όπου οι πνεύμονες υποστηρίζονταν με αναπνευστήρα, η νεφρική λειτουργία από τεχνητό νεφρό, η καρδιακή λειτουργία από βηματοδότη και για μια περίοδο ετρέφετο και παρεντερικά.
Έζησε μετά την έξοδο από το Ωνάσειο περίπου 6 μήνες, αφού προηγουμένως είχε παραιτηθεί από την πρωθυπουργία. Τις τελευταίες ημέρες της ζωής του και ενόψει του Συνεδρίου του ΠΑ.ΣΟ.Κ. υφίστατο ένα διαρκές stress με το δίλημμα εάν θα πρέπει ή όχι να παραστεί στο συνέδριο.
Το γεγονός αυτό πιθανόν να συνδέεται με την καρδιακή ανακοπή που υπέστη 4 ημέρες προ του συνεδρίου. Στη σταδιοδρομία μου, ουδέποτε αντιμετώπισα έναν άλλο άρρωστο με ανάλογα προβλήματα.
Ο Ανδρέας Παπανδρέου πίστευε ότι η παραπομπή του στο Ειδικό Δικαστήριο είχε στόχο όχι μόνο τον πολιτικό αλλά και τον βιολογικό του θάνατο. Γι’ αυτούς άλλωστε τους λόγους υπήρξε η άρνηση του να παραιτηθεί της πολιτικής, παρά την πίεση που υφίστατο ακόμα και από την ίδια του την οικογένεια.
Ήταν αφάνταστη η θέληση του για ζωή και η δυναμική του παρά τα τεράστια προβλήματα της υγείας του που αντιμετώπιζε. Μέχρι τις τελευταίες του στιγμές δεν έδωσε ποτέ εξωτερικά την εντύπωση του φοβισμένου αρρώστου που τρέμει μπροστά στην πιθανότητα του θανάτου».
Πηγή: Protagon