ΤτΕ: Καμπανάκι για την ανθεκτικότητα των νοικοκυριών - Κίνδυνοι για νέα «κόκκινα» δάνεια

H ανάκτηση της επενδυτικής βαθμίδας αμβλύνει τους κινδύνους για το χρηματοπιστωτικό σύστημα και οι οποίοι σχετίζονται με την κλιμάκωση των γεωπολιτικών κινδύνων, τις επίμονες πληθωριστικές πιέσεις, την επιβράδυνση του ρυθμού οικονομικής ανάπτυξης ενώ υπάρχει και ο κίνδυνος απότομης ανατιμολόγησης των περιουσιακών στοιχείων στις αγορές χρήματος και κεφαλαίων, σημειώνει η Τράπεζα της Ελλάδος στην Εκθεση Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας. Και τονίζει ότι ο τραπεζικός τομέας, του οποίου οι προοπτικές διαγράφονται θετικές, είναι σε πολύ καλύτερη θέση σε σχέση με το παρελθόν για να αντιμετωπίσει θετικές αναταράξεις, όμως την ίδια στιγμή δεν υπάρχουν περιθώρια εφησυχασμού.
Και λόγω του υψηλού πληθωρισμού, των αυξημένων βασικών επιτοκίων και την επιβράδυνση του ρυθμού οικονομικής ανάπτυξης η ανθεκτικότητα των νοικοκυριών δοκιμάζεται και ενδέχεται να δημιουργηθούν νέα «κόκκινα» δάνεια ενώ καθίσταται δυσχερέστερη η προσπάθεια για υγιή πιστωτική επέκταση και διατήρηση της υφιστάμενης κερδοφορίας.
«Κόκκινα» δάνεια
Σε ό,τι αφορά τα αφορά τα «κόκκινα» δάνεια το πρώτο 9μηνο του 2023, σύμφωνα με τα οικονομικά αποτελέσματα που ανακοίνωσαν οι συστημικές τράπεζες η εισροή νέων «κόκκινων» δανείων ήταν περιορισμένη και ελεγχόμενη και το συνολικό απόθεμα των τεσσάρων διαμορφώνεται στα 7,9 δισ. ευρώ ενώ οι δύο έχουν ήδη πετύχει στόχο για δείκτη Μη Εξυπηρετούμενων Δανείων κάτω από 5%, με την Εθνική να είναι στο 3,6% και τη Εurobank στο 4,9% και ακολουθούν η Πειραιώς με 5,5% και Αlpha Bank με 7,2%. Η ΤτΕ συστήνει τη συνέχιση της στρατηγικής για οριστική απαλλαγή των τραπεζών από τα «κόκκινα» δάνεια ώστε να συγκλίνουν με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο (Ιούνιος 2023: 1,8%). Η ΤτΕ επαναλαμβάνει εμφατικά ότι η μεταφορά των ΜΕΔ εκτός τραπεζικού τομέα δεν σημαίνει αυτόματα και την οριστική εξάλειψη του χρέους από την οικονομία.
Επισημαίνεται, ότι στις λιγότερο σημαντικές τράπεζες ο δείκτης των Μη Εξυπηρετούμενων Δανείων παραμένει ιδιαίτερα υψηλός και διαμορφώθηκε σε 44% τον Ιούνιο του 2023 και σχετίζεται εν μέρει με την αδυναμία ένταξης των μικρότερων τραπεζών να ενταχθούν στον «Ηρακλή».
Νέα δάνεια
Στο «μέτωπο» της πιστωτικής επέκτασης, το «φρένο» στη ζήτηση νέων δανείων λόγω αυξημένων επιτοκίων αποτυπώνεται και στο ειδικό κεφάλαιο της έκθεσης της ΤτΕ «Δάνεια που εξασφαλίζονται με οικιστικά ακίνητα - επισκόπηση εκταμιεύσεων». Στο α’ 6μηνο του 2023 οι εκταμιεύσεις της συγκεκριμένης κατηγορίας δανείων - με σαφή προτίμηση στα σταθερού επιτοκίου - διαμορφώθηκαν σε 507,8 εκατ. ευρώ, αυξημένες κατά 1,8% σε σχέση με την αντίστοιχη περσινή περίοδο. Ωστόσο, παραμένουν χαμηλές τόσο ως απόλυτο μέγεθος όσο και σε σύγκριση με τo επίπεδο προ της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης. Σημειώνεται ότι για την περίοδο 2005-2007, η ετήσια ροή στεγαστικών δανείων ανερχόταν ετησίως σε 12 δισεκ. ευρώ κατά μέσο όρο.
Ειδικότερα, σε ό,τι αφορά το β’ τρίμηνο της χρονιάς οι συνολικές εκταμιεύσεις δανείων με εξασφάλιση οικιστικά ακίνητα ανήλθαν σε 241,5 εκατ. ευρώ, μειωμένες κατά 10,7% σε σχέση με το β΄ τρίμηνο 2022, και υπεγράφησαν 3.097 νέες δανειακές συμβάσεις. Το β΄ τρίμηνο 2023 η μέση εκταμίευση δανείου ανήλθε σε 78,0 χιλ. ευρώ. Επίσης, τα στοιχεία δείχνουν ότι τα πιστωτικά ιδρύματα εφαρμόζουν ως τώρα συνετές πρακτικές δανεισμού και το 73,4% των εκταμιεύσεων κατατάσσονται στην κατηγορία χαμηλού κινδύνου, επομένως σε δανειολήπτες με επαρκές εισόδημα και ικανοποιητική ικανότητα εξυπηρέτησης δανείου. Το 25,6% είναι μεσαίου κινδύνου και μόλις 1,1% υψηλού κινδύνου.
Το μερίδιο αγοράς των τεσσάρων σημαντικών πιστωτικών ιδρυμάτων ανήλθε σε 91,5% , των λιγότερο σημαντικών εμπορικών τραπεζών σε 7,6% και των συνεταιριστικών σε 0,9%
Τα χαρακτηριστικά των νέων εκταμιεύσεων

• Οι περισσότερες εκταμιεύσεις (96,8%) προορίζονται για αγορά οικιστικών ακινήτων για ιδιοκατοίκηση, ενώ μόλις το 3,2% αφορά δάνεια για αγορά οικιστικών ακινήτων προς εκμίσθωση.
• Σχεδόν το σύνολο των νέων εκταμιεύσεων αφορά δάνεια πλήρως χρεολυτικά.
• Οι εκταμιεύσεις δανείων με αρχική περίοδο σταθερού επιτοκίου άνω των δέκα ετών αντιπροσωπεύει το 59% του συνόλου των νέων δανείων, και οι εκταμιεύσεις δανείων με αρχική περίοδο σταθερού επιτοκίου μεταξύ 5 και 10 ετών αντιπροσωπεύει το 19% του συνόλου. Κατά συνέπεια το μεγαλύτερο μέρος των νέων εκταμιεύσεων έχει μακρά περίοδο σταθερού επιτοκίου, η οποία προστατεύει τους δανειολήπτες από περαιτέρω αυξήσεις των βασικών επιτοκίων. Οι εκταμιεύσεις δανείων με αρχική περίοδο σταθερού επιτοκίου μικρότερη ή ίση του ενός έτους αντιπροσωπεύει μόλις το 7,4% του συνόλου των νέων δανείων.
• Η μέση διάρκεια δανείου κατά την έκδοση είναι 24 έτη. Το 21,9% των νέων δανειακών συμβάσεων έχουν διάρκεια έως 15 έτη, το 37,5% έχουν διάρκεια από 15 έως 25 έτη, ενώ το 34,6% έχουν διάρκεια από 25 έως 30 έτη και το υπόλοιπο 5,9% πάνω από 30 έτη

Αναφορικά με τον κίνδυνο επιτοκίου για τα νοικοκυριά, το μέσο επιτόκιο στα υφιστάμενα υπόλοιπα των δανείων προς τα νοικοκυριά αυξήθηκε κατά 207 μονάδες βάσης (Σεπτέμβριος 2023: 6,1%, Ιούλιος 2022: 4,0%), αντανακλώντας τη σύσφιγξη της νομισματικής πολιτικής στη ζώνη του ευρώ. Η αύξηση αυτή ήταν πιο αισθητή στα μακροπρόθεσμα στεγαστικά δάνεια. Ειδικότερα, το μέσο επιτόκιο στα υφιστάμενα υπόλοιπα στεγαστικών δανείων με διάρκεια άνω των πέντε ετών αυξήθηκε κατά 226 μονάδες βάσης (Σεπτέμβριος 2023: 4,4%, Ιούλιος 2022: 2,2%), ενώ στα στεγαστικά δάνεια με διάρκεια από ένα έως πέντε έτη αυξήθηκε μόνο κατά 127 μονάδες βάσης (Σεπτέμβριος 2023: 5,2%, Ιούλιος 2022: 3,9%).
Οι δαπάνες για τόκους ως ποσοστό του μέσου ακαθάριστου διαθέσιμου εισοδήματος των νοικοκυριών παρουσίασαν για τα στεγαστικά δάνεια σημαντική αύξηση το 2023 εξαιτίας της αύξησης των επιτοκίων των υφιστάμενων δανείων, ενώ έμειναν σχεδόν αμετάβλητες για τα καταναλωτικά και λοιπά δάνεια. Ωστόσο, το μέσο ετήσιο υπόλοιπο των δανείων προς τα νοικοκυριά ως ποσοστό του μέσου ακαθάριστου διαθέσιμου εισοδήματός τους μειώθηκε περαιτέρω χάρη στη μείωση του μέσου υπολοίπου των δανείων προς τα νοικοκυριά και στην αύξηση του μέσου ακαθάριστου διαθέσιμου εισοδήματος των νοικοκυριών.