Τέμπη: Ένα χρόνο μετά την τραγωδία, ο Οργανισμός Διερεύνησης ακόμα ψάχνει... διερευνητές

Έναν χρόνο μετά μεγαλύτερη σιδηροδρομική τραγωδία που έζησε ποτέ η χώρα στα Τέμπη και την ώρα που η Εισαγγελία του Αρείου Πάγου έστω και με καθυστέρηση κάλεσε τις δικαστικές αρχές να διερευνήσουν κάθε ισχυρισμό και καταγγελία, που προβάλλεται από συγγενείς θυμάτων ή θύματα και τους συνηγόρους τους, ώστε το πέρας της ανάκρισης να μην αφήσει ουδεμία αμφιβολία ότι διερευνήθηκε κάθε πτυχή της υπόθεσης, από το παζλ των πορισμάτων και των τεχνικών εκθέσεων λείπει ίσως αυτή που εκ προοιμίου όφειλε να είναι η πιο σημαντική και ανεξάρτητη.
Αυτή που θα όφειλε να είχε εκδοθεί έστω και σε προκαταρκτική μορφή από τον μοναδικό αρμόδιο γι΄αυτό φορέα, τον Εθνικό Οργανισμό Διερεύνησης Αεροπορικών και Σιδηροδρομικών Ατυχημάτων και Ασφάλειας Μεταφορών (ΕΟΔΑΣΑΑΜ). Αυτό θα είχε συμβεί εάν η Ελλάδα διέθετε έναν οργανωμένο και λειτουργικό τέτοιο φορέα, όπως άλλωστε οφείλει να έχει σύμφωνα και με τη σχετική ευρωπαϊκή Οδηγία. Ωστόσο, οι ανακριτικές αρχές ένα χρόνο μετά το δυστύχημα των Τεμπών που κόστισε τη ζωή σε 57 ανθρώπους και προκάλεσε τον τραυματισμό άλλων 180, όχι μόνο δεν έχουν στα χέρια τους το πόρισμα κάποιων εξειδικευμένων σιδηροδρομικών διερευνητών, αλλά ο σχετικός Οργανισμός σχεδόν παραμένει ...σφραγίδα τουλάχιστον σε ό,τι αφορά το σιδηροδρομικό σκέλος του.
Ο ΕΟΔΑΣΑΑΜ, ο οποίος νομοθετήθηκε τον Ιανουάριο του 2023, λίγες εβδομάδες πριν την τραγωδία, ακόμα και σήμερα παραμένει ουσιαστικά χωρίς σιδηροδρομικούς διερευνητές.



Η δέσμευση Σταϊκούρα ακόμα αγνοείται
Αν και ο υπουργός Υποδομών και Μεταφορών, Χρήστος Σταΐκούρας είχε προαναγγείλει ότι στην επέτειο του ενός έτους από την τραγωδία ο Οργανισμός θα ανακοίνωνε κάποιο ενδιάμεσο πόρισμα, αυτό δεν έχει γίνει ακόμα. Αλλά ακόμα και αν γίνει, όπως φαίνεται θα αφορά μόνο μία τυπική ανακοίνωση – παράθεση γεγονότων και μια δέσμευση ότι το δυστύχημα θα διερευνηθεί με τον καλύτερο δυνατό τρόπο προκειμένου να εκδοθούν και κάποιες συστάσεις ασφαλείας για την κυκλοφορία των τρένων.
Άλλωστε η διερεύνηση βρίσκεται σε εξαιρετικά πρώιμο αν όχι μηδενικό στάδιο, δεδομένου ότι ο πρώτος και μοναδικός σιδηροδρομικός διερευνητής μετατάχτηκε πριν από λίγες ημέρες στον Οργανισμό, χωρίς να διαθέτει κάποια ιδιαίτερα προσόντα ή την απαιτούμενη σιδηροδρομική εμπειρία δεδομένου ότι πρόκειται για έναν ...ηλεκτρολόγο απόφοιτο Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης με τριετή προϋπηρεσία στη ΣΤΑΣΥ (Σταθερές Συγκοινωνίες).
Την ίδια στιγμή η διερεύνηση του δυστυχήματος των Τεμπών από τον εν λόγω Οργανισμό φαίνεται να «σκοντάφτει» και στο ασυμβίβαστο που υπάρχει αναφορικά με τον αντιπρόεδρό του στην αρμοδιότητα του οποίου ανήκουν οι σιδηρόδρομοι, Χρήστο Παπαδημητρίου. Παρά το γεγονός ότι η ηγεσία του υπουργείου έχει επιχειρηματολογήσει υποστηρίζοντας πως δεν τίθεται ζήτημα ασυμβίβαστου, σιδηροδρομικές πηγές επισημαίνουν ότι είναι καταφανώς προβληματικό να ηγηθεί μια διερεύνησης για τα Τέμπη, καθώς προέρχεται από την Ρυθμιστική Αρχή Σιδηροδρόμων (ΡΑΣ). Υποστηρίζουν ότι παρά το γεγονός ότι είναι με πλήρη αναστολή καθηκόντων από την Αρχή, η ΡΑΣ και μάλιστα κατά το διάστημα που και ο ίδιος υπηρετούσε σε αυτή, είναι μεταξύ των ελεγχόμενων για ενδεχόμενες ευθύνες στο πλαίσιο της διερεύνησης.
Αδύνατη η διερεύνηση έναν χρόνο μετά
Εκτός απ΄ αυτό όμως, θα ήταν τουλάχιστον ανεδαφικό να ισχυριστεί κανείς ότι η αλήθεια θα λάμψει με την έρευνα να ανατίθεται σε έναν και μοναδικό διερευνητή – ηλεκτρολόγο (ΔΕ), ακόμα και αν το έργο του κατευθύνουν τα δύο μέλη του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Σιδηροδρόμων (ERA), τα οποία έχουν αποσταλεί στην Ελλάδα προκειμένου να συνδράμουν τη διερεύνηση.
Άλλωστε ένα χρόνο μετά θεωρείται αδύνατη η διερεύνηση της τραγωδίας των Τεμπών δεδομένου ότι ο τόπος του δυστυχήματος έχει αλλοιωθεί πλήρως, ενώ ο ΕΟΔΑΣΑΑΜ ουδέποτε έχει έρθει σε επικοινωνία με μάρτυρες, κλπ.
Βάσει της διεθνούς εμπειρίας, αλλά και του πρωτοκόλλου των αεροπορικών δυστυχημάτων που θα ακολουθηθεί και στα σιδηροδρομικά, οι διερευνητές είναι εκείνοι που αποδεσμεύουν το χώρο και τα συντρίμμια. Στην περίπτωση των Τεμπών όμως η εν λόγω έκταση έχει μπαζωθεί ήδη από τις πρώτες ημέρες όταν και ο Οργανισμός υπήρχε μόνο στα χαρτιά και όλα έχουν τελειώσει.
Επιπλέον, η διαδικασία δε θα πληροί καμία από τις βασικές αρχές που διέπουν το κρίσιμο αντικείμενο της διερεύνησης ατυχημάτων και συμβάντων διεθνώς, το οποίο ορίζει ότι στους διερευνητές του Ε.Ο.Δ.Α.Σ.Α.Α.Μ. και για τη διευκόλυνση της διεξαγωγής της έρευνας, οι σιδηροδρομικές επιχειρήσεις, ο διαχειριστής υποδομής, καθώς και κάθε αρμόδια για τη δικαστική ανάκριση αρχή, υποχρεούνται μεταξύ άλλων να παρέχουν:άμεση πρόσβαση στον τόπο του ατυχήματος ή του συμβάντος, καθώς και στο σχετικό τροχαίο υλικό και τις εγκαταστάσεις υποδομής και τις εγκαταστάσεις ελέγχου και σηματοδότησης της κυκλοφορίας,
δικαίωμα άμεσης καταγραφής των αποδεικτικών στοιχείων και ελεγχόμενης απομάκρυνσης των συντριμμιών, των εγκαταστάσεων ή στοιχείων υποδομής για εξέταση ή ανάλυση.
δυνατότητα υποβολής ερωτήσεων του εμπλεκόμενου στο ατύχημα ή συμβάν σιδηροδρομικού προσωπικού και λοιπών μαρτύρων.
Πλέον δεν μπορεί να τηρηθεί καμία από τις τρεις βασικές προϋποθέσεις, καθώς το όποιο υλικό συλλέγει βάσει του οποίου θα εκδοθεί το πόρισμα, θα προέρχεται από τις δικαστικές αρχές και θα είναι δευτερογενές, δηλαδή δε θα έχει συγκεντρωθεί άμεσα από διερευνητές στο πεδίο.
Ακόμα και αν γίνουν συνεντεύξεις με διασωθέντες, μάρτυρες και οικογένειες θυμάτων εκτός του ότι θα λειτουργήσουν πιθανότατα αρνητικά σε ανθρώπους που προσπαθούν να επουλώσουν τις πληγές τους, θα είναι αμφίβολης αξιοπιστίας, καθώς οι συνεντεύξεις πρέπει να είναι άμεσες ώστε οι περιγραφές να είναι όσο το δυνατόν πιο αντικειμενικές και να μην έχουν επηρεαστεί από μεταγενέστερες εντυπώσεις.
Εκ των ων ουκ άνευ θα ήταν επίσης η αυτοψία στο χώρο, η οποία είναι πλέον αδύνατη εξαιτίας της αλλοίωσής του, ενώ έχει περάσει και ένας ολόκληρος χρόνος.
Προΰπολογισμός εκπαίδευσης 2.000 ευρώ
Ο ΕΟΔΑΣΑΑΜ που στεγάζεται σε ένα κτίριο που δε διαθέτει ούτε ...θέρμανση αυτή τη στιγμή στελεχώνεται από 6 αεροπορικούς διερευνητές, έναν σιδηροδρομικό, 6 διοικητικούς υπαλλήλους και έναν οδηγό και έχει δεκάδες ανοιχτές υποθέσεις εκτός αυτήν των Τεμπών.
Συγκροτήθηκε σε σώμα με τον διορισμό του Δ.Σ. από το υπουργείο Μεταφορών μόλις τον περασμένο Σεπτέμβριο, καθώς έως τότε παρέμενε ανενεργός, αλλά ακόμα περιμένει την πλήρη στελέχωσή του με την επίσημη δικαιολογία να είναι η δυσκολία στην ανεύρεση εξειδικευμένων διερευνητών.
Η μικρή σημασία που εξακολουθεί να δίνει η ελληνική Πολιτεία στο θεσμό και ενώ είναι ακόμα νωπές οι πληγές από τη σιδηροδρομική τραγωδία, προκύπτει και από τον φτωχό προϋπολογισμό του, ο οποίος είχε αναρτηθεί στη «Διαύγεια» στα τέλη του 2023. Μόλις 691.000 ευρώ δικαιολογήθηκαν για τη λειτουργία του, ενώ για την εκπαίδευση των εργαζομένων του έχει εγκριθεί το ποσό των ...2.000 ευρώ.
Και όλα αυτά την ώρα που είναι κοινό μυστικό ότι υπάρχει δυσκολία ακόμα και για την εύρεση σημείου, στο οποίο θα μπορούν να εναποτίθενται τα συντρίμμια από αεροπορικά δυστυχήματα, τα οποία κάποιες φορείς καταλήγουν ακόμα και σε ...εγκαταστάσεις του ΟΣΕ.
Εξαιρούνται οι ...πιλότοι από τη διερεύνηση αεροπορικών συμβάντων
Κι ενώ η μη στελέχωση του ΕΟΔΑΣΑΑΜ αποδίδεται στην ανεπάρκεια ειδικών, φαίνεται πως και στο αντικείμενο, στο οποίο υπάρχει επάρκεια, η Ελλάδα προχωρά σε μια διεθνή πρωτοτυπία. Η Κοινή Υπουργική Απόφαση (ΚΥΑ), η οποία ορίζει τα απαραίτητα προσόντα για τους διερευνητές αεροπορικών ατυχημάτων, έχει εξαιρέσει τους ...πιλότους αεροσκαφών και ελικοπτέρων, οι οποίοι τόσο στην Ελλάδα (όσο λειτουργούσε η Επιτροπή Διερεύνησης Αεροπορικών Ατυχημάτων) όσο και στο εξωτερικό θεωρούνται από τους πλέον έμπειρους και καταρτισμένους να αναλάβουν αυτόν το ρόλο.
Ωστόσο στην ΚΥΑ της 16ης Ιανουαρίου 2024 και παρά τις συστάσεις του Διεθνούς Οργανισμού Πολιτικής Αεροπορίας (ICAO), να περιλαμβάνεται και ο κλάδος/ειδικότητα ΠΕ/ΤΕ χειριστή αεροσκαφών/ελικοπτέρων, η συγκεκριμένη ειδικότητα παραλείφθηκε.
Η παράλειψη αποδίδεται στα οριζόμενα από το Προεδρικό Διάταγμα του 2022 που καθόριζε τα προσόντα διορισμού στο Δημόσιο και δεν περιλάμβανε τη συγκεκριμένη ειδικότητα. Σύμφωνα με πληροφορίες, το Π.Δ. είναι υπό αναμόρφωση. Εάν και στη νέα του μορφή δεν συμπεριλάβει την εν λόγω ειδικότητα, θεωρείται βέβαιο ότι θα χαθεί χρήσιμη εμπειρία στο κρίσιμο ζήτημα της διερεύνησης μελλοντικών συμβάντων.
Αλλωστε στο Εγχειρίδιο Αεροπορικού ατυχήματος και Διερεύνησης περιστατικών του ICAO αναφέρεται, μεταξύ άλλων, ότι: «Είναι σημαντικό οι ερευνητές ατυχημάτων να έχουν πρακτικό υπόβαθρο στην αεροπορία ως βάση πάνω στο οποίο να αναπτύξουν δεξιότητες έρευνας. Αυτή η εμπειρία μπορεί να αποκτηθεί δουλεύοντας ως επαγγελματίας πιλότος, ως αεροναυπηγός μηχανικός ή ως μηχανικός συντήρησης αεροσκαφών».
Το θέμα προκάλεσε την οργή του κλάδου των χειριστών, ενώ οδήγησε και στην κατάθεση ερώτησης προς τον υπουργό Μεταφορών εκ μέρους βουλευτών του ΣΥΡΙΖΑ.