Με υπερ-πανσέληνο και πεφταστέρια μπαίνει το 2018

Δύο φορές θα υπάρξει υπέρ-Σελήνη το 2018 και η πρώτη θα είναι με το «καλημέρα» του νέου έτους, λίγο πριν τα χαράματα της Τρίτης, 2 Ιανουαρίου.
Θα είναι το πιο μεγάλο και φωτεινό φεγγάρι όλου του 2018. Λίγο μετά, το βράδυ της Τετάρτης 3 Ιανουαρίου θα κορυφωθεί και η πρώτη βροχή διαττόντων του έτους, οι Τεταρτίδες, αλλά το δυνατό φεγγάρι σχεδόν θα τις «σβήσει».
Η σούπερ-Σελήνη (ή υπέρ-Σελήνη) θα συμβεί στις 04:24 ώρα Ελλάδας, όταν θα υπάρξει πανσέληνος, ενώ λίγο νωρίτερα, περίπου στις 11 το βράδυ της 1ης Ιανουαρίου, το φεγγάρι θα έχει βρεθεί στην κοντινότερη απόστασή του από τη Γη (περίπου στα 356.600 χιλιόμετρα). Κάτι ανάλογο θα συμβεί μόνο άλλη μια φορά μέσα στο 2018, στις 30 Ιανουαρίου, ενώ είχε προηγηθεί η υπερ-σελήνη της 3ης Δεκεμβρίου.
Ο Ιανουάριος θα έχει και μια δεύτερη πανσέληνο.
Μάλιστα η επόμενη πανσέληνος της 31ης Ιανουαρίου θα συνδυασθεί με μια ολική έκλειψη της Σελήνης.
Θα έχει προηγηθεί στις 30 Ιανουαρίου, περίπου στις 12 το μεσημέρι ώρα Ελλάδας, άλλη μια
σούπερ-Σελήνη, με το φεγγάρι σε απόσταση 359.000 χιλιομέτρων από τη Γη.
Η Σελήνη ακολουθεί μια ελλειπτική τροχιά και η απόστασή της από τον πλανήτη μας δεν είναι σταθερή. Έτσι, τόσο το κοντινότερο σημείο της (περίγειο), όσο και το πιο μακρινό (απόγειο), εμφανίζουν αυξομειώσεις από μήνα σε μήνα. Η μέση απόσταση Γης-Σελήνης (περίπου 383.000 χιλιόμετρα σύμφωνα με τη NASA) αυξάνεται κατά περίπου 5% στο απόγειο και μειώνεται κατά 5% στο περίγειο.
Ο όρος υπέρ-Σελήνη ή σούπερ-Σελήνη, που σημαίνει ότι η πανσέληνος συμπίπτει με το περίγειο, δεν είναι επιστημονικός, αλλά δημιουργήθηκε το 1979 από τον αστρολόγο Ρίτσαρντ Νόλε. Έχει υιοθετηθεί επίσης από μερικούς ο όρος μικρο-Σελήνη ή μίνι-Σελήνη, όταν η πανσέληνος συμπίπτει με το απόγειο. Για να υπάρχει σούπερ-Σελήνη, το φεγγάρι πρέπει να απέχει λιγότερα από 360.000 χιλιόμετρα από το κέντρο της Γης.
Σε μια σούπερ-Σελήνη το φεγγάρι φαίνεται περίπου 7% μεγαλύτερο από μια τυπική πανσέληνο και έως 14% μεγαλύτερο από μια μικρο-πανσέληνο (όταν το φεγγάρι βρίσκεται στο απόγειο). Επίσης στη σούπερ-Σελήνη το φεγγάρι φαίνεται 16% πιο φωτεινό σε σχέση με μια μέση πανσέληνο και 30% φωτεινότερο από ό,τι μια μικρο-πανσέληνος.
Οι υπερ-πανσέληνοι στο βόρειο ημισφαίριο κατά τους μήνες του χειμώνα φαίνονται μεγαλύτερες από ό,τι τον υπόλοιπο χρόνο, επειδή αυτή την εποχή του χρόνου η Γη βρίσκεται πιο κοντά στον Ήλιο. Λόγω αυτού του γεγονότος, η βαρύτητα του Ήλιου έλκει το φεγγάρι πιο κοντά στη Γη. Έτσι, μια χειμωνιάτικη σούπερ-Σελήνη δείχνει μεγαλύτερη και φωτεινότερη από μια καλοκαιρινή- αλλά συχνά είναι πιο δύσκολο να την απολαύσει κανείς λόγω των δυσμενών καιρικών συνθηκών.
Σε κάθε περίπτωση, η καλύτερη στιγμή για να δει κανείς μια υπερ-πανσέληνο, είναι αμέσως μόλις το φεγγάρι «ανατείλει» λίγο πάνω από τη γραμμή του ορίζοντα. Στη θέση αυτή, το φεγγάρι φαίνεται μεγαλύτερο και λαμπρότερο από ό,τι όταν σηκώνεται ψηλά στον ουρανό, επειδή όταν είναι χαμηλά, μπορεί κανείς να το συγκρίνει με στοιχεία του τοπίου (λόφους, κτίρια κ.α).
Κι επειδή κατά καιρούς εκφράζονται ανησυχίες ότι μια σούπερ-Σελήνη μπορεί να «πυροδοτήσει» φυσικές καταστροφές, οι επιστήμονες της NASA και άλλοι που έχουν μελετήσει το ζήτημα, δεν επιβεβαιώνουν αυτές τις φοβίες.
Τεταρτίδες
Όπως κάθε χρονιά, το νέο αστρονομικό έτος ξεκινά με μια βροχή διαττόντων αστέρων, τις Τεταρτίδες (Quadrantids), που διαρκούν από τις 22 Δεκεμβρίου έως τις 17 Ιανουαρίου και φέτος θα κορυφωθούν νωρίς το βράδυ της Τετάρτης 3 Ιανουαρίου (περί τις 23:00 ώρα Ελλάδας) έως τα χαράματα της Πέμπτης.
Όμως η πανσέληνος -και μάλιστα υπέρ-Σελήνη- που θα έχει προηγηθεί, θα «σβήσει» με τη λάμψη της τα περισσότερα μετέωρα από τον νυχτερινό ουρανό.
Οι Τεταρτίδες είναι καλύτερα ορατές στα πιο βόρεια γεωγραφικά πλάτη, ιδίως σε κατεύθυνση βορειανατολική στον ουρανό. Εμφανίζουν στο αποκορύφωμά τους έως 40 μετέωρα την ώρα, που εισέρχονται στην ατμόσφαιρα της Γης με ταχύτητα άνω των 40 χιλιομέτρων ανά δευτερόλεπτο, ενώ έχουν αναφερθεί έως και 120 μετέωρα κάποιες χρονιές.
Λόγω της υπέρ-Σελήνης στις αρχές Ιανουαρίου, τα ορατά μετέωρα αναμένεται να μην ξεπεράσουν τα δέκα έως 25 ανά ώρα και αυτό μόνο σε περιοχές με σκοτεινό ουρανό χωρίς αστική φωτορύπανση.
Είναι μια βροχή διαττόντων λιγότερο γνωστή από άλλες όπως των Λεοντιδών, των Ωριωνιδών και των Διδυμίδων, καθώς τα μετέωρά της είναι πιο αχνά, αλλά συχνά φωτίζουν τον ουρανό με ασυνήθιστα γιγάντιες «ουρές».
Η συγκεκριμένη βροχή από «πεφταστέρια» έχει πάρει το όνομά της από έναν αχνό αστερισμό (Quadrans Muralis ή Επιτοίχιος Τετράς - ήταν ένα αρχαίο αστρονομικό εργαλείο πριν την εφεύρεση του τηλεσκοπίου), τον οποίο είχε ανακαλύψει ο Γάλλος αστρονόμος Ζερόμ Λαλάντ το 1795, αλλά δεν υπάρχει πια.
Σήμερα η πηγή προέλευσης των μετεώρων φαίνεται να είναι ο αστερισμός του Βοώτη, στον οποίο η Επιτοίχιος Τετράς ενσωματώθηκε το 1922, όταν η Διεθνής Αστρονομική Ένωση προσδιόρισε τους 88 αστερισμούς που υπάρχουν σήμερα.
Οι αστρονόμοι δεν είναι ακόμη σίγουροι ποιος ήταν ο διερχόμενος κομήτης, ο οποίος άφησε πίσω του την ουρά σκόνης και σωματιδίων, που μετατρέπονται σε μετέωρα κάθε φορά που η Γη διασταυρώνεται με την τροχιά τους. Είναι πιθανό να πρόκειται για τον αστεροειδή «2003 ΕΗ1» διαμέτρου περίπου δύο χιλιομέτρων, που αποτελεί απομεινάρι ενός πρώην κομήτη, του C/1490 Y1. Ο αστεροειδής επίσημα ανακαλύφθηκε το 2003, αλλά τον μητρικό κομήτη είχαν παρατηρήσει πρώτοι οι Κινέζοι, Ιάπωνες και Κορεάτες αστρονόμοι ήδη από τον 15ο αιώνα.
Οι πρώτες παρατηρήσεις των διαττόντων Τεταρτιδών στην Ευρώπη έγιναν από το Αστεροσκοπείο των Βρυξελλών το 1825.
ΑΠΕ-ΜΠΕ