Κύπρος: Η ζωή μετά την τουρκική εισβολή

Η 20η Ιουλίου 1974, είναι μία από τις τραγικότερες ημέρες της κυπριακής ιστορία και του ελληνισμού γενικότερα. Είναι η ημέρα που ξεκινά η τουρκική εισβολή στην Κύπρο. Τα τουρκικά στρατεύματα, παραβιάζοντας κάθε κανόνα διεθνούς δικαίου πραγματοποιούν, ανενόχλητα, απόβαση στο βόρειο τμήμα του νησιού.
Η Τουρκία έχει βρεί μία πρώτης τάξεως πρόφαση. Λίγες ημέρες νωρίτερα, στις 15 Ιουλίου 1974, η Χούντα των Αθηνών έχει πραγματοποιήσει πραξικόπημα στην Κύπρο και έχει ανατρέψει τον Πρόεδρό της, Αρχιεπίσκοπο Μακάριο και τη νόμιμη κυπριακή κυβέρνηση.

Η εισβολή
Η τουρκική εισβολή πραγματοποιήθηκε σε δύο φάσεις. Ξεκίνησε στις 20 Ιουλίου, με την Επιχείρηση Αττίλας Ι και συνεχίστηκε με τον Αττίλα ΙΙ, στις 14 – 18 Αυγούστου, όπου, κατά παράβαση της επίσημα συμφωνημένης εκεχειρίας, η Τουρκία, έχοντας εν τω μεταξύ δημιουργήσει προγεφύρωμα και μεταφέρει στην Κύπρο αρκετές δυνάμεις, πραγματοποίησε νέες επιθέσεις, καταλαμβάνοντας τελικά το 36% της έκτασης του νησιού.
Ο κατάλογος των θυμάτων ιδιαίτερα μακρύς. 6.000 νεκροί, πάνω από 1.500 αγνοούμενοι και πάνω από 200.000 εκτοπισμένοι.
Λίγους μήνες μετά την εισβολή, τον Δεκέμβριο του 1974, «ΤΟ ΒΗΜΑ» και ο Μανούσος Πλουμίδης βρίσκονται στην Κύπρο και περιγράφουν τη ζωή των ελληνοκύπριων προσφύγων.

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 19.12.1974, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Οι εκτοπισμένοι
«Μια σύντομη επίσκεψη στους καταυλισμούς των περιοχών Αμμοχώστου – Λάρνακος, στους καταυλισμούς Λευκαρίτη, Μαρσέλλου, Ορμιδίων, Ξυλοτύμπου και Δασακίου – Άχνας αφήνει εντυπώσεις καταθλιπτικές.
»Σε σειρές από σκηνές άσπρες (της ελληνικής βοήθειας) και πράσινες (της αμερικανικής) ζουν πέντε μήνες τώρα άνθρωποι, που έχουν συνηθίσει σε άλλο τρόπο ζωής, στα σπίτια τους, με χωρισμένη κάθε οικογένεια από την άλλη, με τα αγαθά που τους εξασφάλιζε ο τεχνικός πολιτισμός και το σχετικό ψηλό βιωτικό τους επίπεδο, την ηλεκτρική κουζίνα τους, την τηλεόρασή τους και πολλές φορές το ηλεκτρικό πλυντήριο.
»Τώρα ζουν στις σκηνές που μόλις χωρούν τρία ντιβάνια, κάνουν το νοικοκυριό τους στο ύπαιθρο, μαγειρεύουν στα κοινά μαγειρεία, ή σ’ ωρισμένους καταυλισμούς, παίρνουν το φαγητό τους έτοιμο από το κοινό συσσίτιο.

»Ζουν η κάθε οικογένεια δίπλα στην άλλη με μοναδικό χώρισμα το πανί της σκηνής, έτσι που όχι μόνο να μην είναι δυνατή η απομόνωση, αλλ΄ ούτε η αποφυγή της δημοσιοποιήσεως του ιδιωτικού βίου.
»Οι συνθήκες αυτές είναι βέβαια ιδιαίτερα αποκρουστικές για πληθυσμούς αγροτικούς. Στον καταυλισμό του Δασακίου – Άχνας οι πρόσφυγες αρνήθηκαν το στήσιμο των σκηνών σε σειρές και βοηθούμενοι από την τοποθεσία, εσκόρπισαν τις σκηνές τους κάτω από τα δέντρα.
(…)
»Δεν είναι, άλλωστε, μόνο τα προβλήματα της συμβιώσεως, που αντιμετωπίζουν οι επιτροπές. Ασχολούνται και με τα πολλά και ποικίλα άλλα, που προκύπτουν κάθε τόσο, προβλήματα και παράπονα για την ανεπάρκεια του επιδόματος, που δίνει η Κυβέρνηση, με ζητήματα που σχετίζονται με τη διανομή των τροφίμων (…), ή του ρουχισμού (…) και ακόμη με ζητήματα σχετικά με τις τιμές των τροφίμων, που πουλούν οι έμποροι και που κατηγορούνται ενίοτε για αισχροκέρδεια.
»Ταλαιπωρεί ακόμη τους πρόσφυγες η καθυστέρηση του ηλεκτροφωτισμού των καταυλισμών, που γίνεται αισθητότερη όσο προχωρεί ο χειμώνας και μεγαλώνουν οι νύχτες.
»Όπως και η καθυστέρηση, σ’ ορισμένες περιπτώσεις έργων αποχετεύσεως, που είναι απαραίτητα τώρα το χειμώνα με τις βροχές, που οι καταυλισμοί πνίγονται στις λάσπες».

Διπλά και τρίδιπλα προδομένοι – από ξένους και δικούς
Η ολοκληρωτική καταστροφή, η προδοσία, η ψυχική εξουθένωση, το δράμα των αγνοουμένων
Έτσι θα ζούμε του λοιπού σ’ αυτή τη ρημαγμένη γη
Χωρίς ύπνο, χωρίς ανάσα,
διπλά και τρίδιπλα προδομένοι – από ξένους και δικούς
ξαγρυπνημένοι να πλανιόμαστε μες στο πηχτό σκοτάδι
αλαφιασμένοι να πλανιόμαστε μες στα συντρίμμια
ψάχνοντας απελπισμένα για τα παιδιά μας
ανάμεσα στα παραμορφωμένα πτώματα
ανάμεσα στα παραφθαρμένα ονόματα των καταλόγων.

Έτσι θα ζούμε του λοιπού σ’ αυτό τον κατασπαραγμένο τόπο.
Με παραμορφωμένο πρόσωπο από τον τόσο πόνο
αλλόφρονες από τις τόσες πληγές της ψυχής μας
θα ψάχνουμε ανάμεσα στα χαλάσματα
να βρούμε τους κρυμμένους τάφους
θα σκάβουμε με τα νύχια
να βρούμε τους δικούς μας
να βρούμε ένα σημάδι τους –ένα ρούχο
ένα παπούτσι, ένα χαρτί με τ’ όνομά τους
κι ύστερα σιωπηλά– πού δύναμη να τους κλάψουμε,
έτσι απλά, έτσι κρυφά
να τους ξανασκεπάσουμε με χώμα.
(Ύστερα πολύ θα ’ρτουν οι ακολουθίες
οι τελετές, οι επικήδειοι λόγοι
και τα μνημόσυνα).

*Απόσπασμα από το ποίημα του Αχιλλέα Πυλιώτη με τίτλο «Έτσι θα ζούμε», γραμμένο τον Οκτώβριο του 1974.
Η ολοκληρωτική καταστροφή, η προδοσία, η ψυχική εξουθένωση, το δράμα των αγνοουμένων.
Ο κύπριος ποιητής Αχιλλέας Πυλιώτης (κατά κόσμον Αχιλλέας Ιωάννου) γεννήθηκε στο χωριό Ορμήδεια της Λάρνακας το 1923 και απεβίωσε στη Λευκωσία το 1998.