Η γραφειοκρατία και τα παράσιτα που γίνονται... αναγκαία

Κοστίζει ετησίως χιλιάδες θέσεις εργασίας και στερεί πολύτιμα δισεκατομμύρια ευρώ σε επενδύσεις και διαχειριστικό κόστος στην οικονομία. Ομως πώς θα μπορέσει να παταχθεί το αντιαναπτυξιακό τέρας της γραφειοκρατίας; Γράφει ο Χρ. Κήττας.

Είναι κοινή διαπίστωση ότι η γραφειοκρατία αποτελεί εμπόδιο στην ανάκαμψη και ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας. Είναι ο μεγάλος εχθρός της επιχειρηματικότητας στη χώρα μας, αναγκάζοντας πολλές επιχειρήσεις να μετακομίζουν στο εξωτερικό για να αποφύγουν αυτό τον Γολγοθά.
Οι ελληνικές επιχειρήσεις καθημερινά βρίσκονται αντιμέτωπες με ένα τεράστιο διαχειριστικό κόστος και με μια γραφειοκρατική αναποτελεσματικότητα, με συνέπεια καθημερινά να χάνονται χιλιάδες θέσεις εργασίας και δισεκατομμύρια ευρώ για το σύνολο της οικονομίας. Διάφορα οργανωμένα συμφέροντα, με ποικίλες μεθοδεύσεις, παρεμποδίζουν το άνοιγμα της οικονομίας στον ανταγωνισμό, βυθίζοντας την οικονομία και καταστρέφοντας την επιχειρηματικότητα.
Η γραφειοκρατία αποτελεί πραγματική τιμωρία και χαλκά για την ελληνική οικονομία, ευνοώντας ταυτόχρονα και την εκτεταμένη διαφθορά. Επιτήδειοι αναπτύσσονται παρασιτικά γύρω από ένα σύστημα διεκπεραίωσης κυρίως των δημόσιων υποθέσεων, στο οποίο κυριαρχούν οι περιττές ενέργειες που επιβραδύνουν την όλη διαδικασία ταχείας και αποτελεσματικής λύσης, ώστε να φαίνονται αναγκαίοι.

Από την άλλη πλευρά, η σημαντική ζημία των ελληνικών επιχειρήσεων που υπόκεινται σε αυτή την υπερβολική γραφειοκρατία είναι αδύνατον να μετρηθεί. Κανείς δεν γνωρίζει πόσες επιχειρήσεις σταμάτησαν τη δραστηριότητά τους βάζοντας λουκέτο, επειδή έχασαν τη διεθνή ανταγωνιστικότητά τους λόγω της αδυναμίας τους να ανταποκριθούν έγκαιρα στις απαιτήσεις της αγοράς και τελικά εξέλειψαν. Μαζί τους καταστράφηκαν και οι θέσεις εργασίας που συντηρούσαν και η φοροδοτική τους ικανότητα, τόσο αναγκαία για την οικονομία μας.
Αλλά τι εννοούμε γραφειοκρατία και πώς εκφράζεται στην καθημερινότητα;
Γραφειοκρατία είναι ο όγκος των διαδικασιών που θα πρέπει να υποστούμε, ώστε να καταφέρουμε να διεκπεραιώσουμε την εργασία μας σε μία υπηρεσία. Αυτό γίνεται κυρίως με την προσκόμιση πολλών χαρτιών, όπου το ένα συνήθως υπερκαλύπτει το άλλο. Κατά κανόνα υπάρχει και ένα ξεχωριστό χαρτί στο οποίο... δηλώνουμε ότι όλα τα άλλα είναι σωστά!
Για να κάνουμε κάτι, θα πρέπει να προσκομίσουμε πολλά χαρτιά, με υπογραφές και σφραγίδες. Ακόμη και εάν είναι στην ίδια υπηρεσία, αλλά σε διαφορετικό τμήμα, θα πρέπει να τα προσκομίσουμε δύο ή τρείς φορές. Έπειτα θα πρέπει να περιμένουμε αρκετό καιρό για να τα εξετάσουν κάποιες υπηρεσίες και στη συνέχεια να μας εγκρίνουν να κάνουν αυτό που ζητήσαμε, ή να μας ζητήσουν κι άλλα χαρτιά και να χρειαστεί να περιμένουμε κι άλλο. Στο μεταξύ κάποια απ' αυτά μπορεί να έχουν λήξει, να μην ισχύουν πλέον, και να μας ζητήσουν να προσκομίσουμε τα ίδια, αλλά να έχουν εκδοθεί πρόσφατα.
H δημιουργία μίας νέας επιχείρησης, η σύσταση μίας εταιρείας, αλλά και η διακοπή λειτουργίας και το κλείσιμο αυτών, αποτελεί ένα μικρό Γολγοθά για τον ενδιαφερόμενο. Αποτέλεσμα αυτής της κατάστασης που επικρατεί στις εμπλεκόμενες δημόσιες υπηρεσίες είναι να μην αποφασίζουν εύκολα οι ενδιαφερόμενοι να ξεκινήσουν μία νέα επιχείρηση, ή να μην μπορούν να λύσουν μία παλιά που έπαυσε να λειτουργεί.
Μία δημοσίευση εκλογής Διοικητικού Συμβουλίου π.χ. στο Γ.E.MH σήμερα μπορεί να διαρκέσει και πάνω από ένα χρόνο, παρότι τα δικαιολογητικά κατατίθενται ηλεκτρονικά. Πώς θα λειτουργήσει αυτή η εταιρεία, χωρίς διοίκηση και εκπροσώπηση όλο αυτό το διάστημα, κανένας δεν νοιάζεται. Στο μεταξύ, αυτό το Διοικητικό Συμβούλιο μπορεί να έχει μεταβληθεί για διάφορους λόγους.
Επίσης, δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις όπου στη ΔΟΥ ζητούν φορολογική ενημερότητα, την οποία εκδίδει το... απέναντι γραφείο. Για να κλείσεις την επιχείρησή σου πρέπει να ανεβείς και να κατεβείς τους ορόφους της ίδιας υπηρεσίας αρκετές φορές, για να συγκεντρώσεις υπογραφές.
Όλα αυτά σε καμία περίπτωση δεν έχουν να κάνουν με την πλειονότητα των υπαλλήλων, οι οποίοι απασχολούνται στις υπηρεσίες αυτές. Όλοι γνωρίζουμε ότι ο σχεδιασμός είναι κεντρικός. Σε πολλές περιπτώσεις μάλιστα και οι ίδιοι είναι θύματα αυτού του μοντέλου.
Σε πρόσφατη έκθεση της Ε.Ε. για τη γραφειοκρατία, η Ελλάδα καταλαμβάνει την πρώτη θέση της κατάταξης, μαζί με την Ουγγαρία και τις χώρες της Βαλτικής, μεταξύ των 25 κρατών-μελών.
Η αναποτελεσματική Δημόσια Διοίκηση και η γραφειοκρατία συχνά αναφέρονται ως ένας από τους κύριους παράγοντες που καθιστούν δυσμενές το επιχειρηματικό περιβάλλον στην Ελλάδα, αποτρέποντας τις νέες επενδύσεις και την ανάπτυξη.
Όλα αυτά επιβεβαιώνονται με τον πιο επίσημο τρόπο και σε έκθεση του OOΣA για την οικονομική κατάσταση της χώρας μας, η οποία διαπιστώνει πεντακόσια εμπόδια στην επιχειρηματική δραστηριότητα!!!
Πολλοί ισχυρίζονται πως η στρυφνότητα των διαδικασιών απαιτείται για να προλαμβάνονται οι απάτες. Μπορεί να υπάρχει σαν πρόθεση, αλλά συνήθως συμβαίνει το αντίθετο. Οι απατεώνες αγαπούν τα χαρτιά γιατί τα κατασκευάζουν εύκολα, έχουν εξοικειωθεί με αυτά και δεν χρειάζεται να ασχοληθούν με την ουσία. Ο τύπος και όχι η ουσία ενδιαφέρουν. Αρκεί το χαρτί να είναι σφραγισμένο και υπογεγραμμένο...
Με τα χαρακτηριστικά αυτά, η ελληνική γραφειοκρατία δημιουργεί φοβερό κόστος στην εθνική οικονομία και παρεμποδίζει κάθε είδος δημιουργικής δραστηριότητας.
Ποιος πληρώνει τελικά τον λογαριασμό όλα αυτά τα χρόνια; Οι απλοί πολίτες φυσικά, καθώς το κόστος αυτό συχνά μετακυλίεται από τις επιχειρήσεις στις τιμές των προϊόντων και των υπηρεσιών.
Δεκαετίες τώρα, έχουμε όλοι κουραστεί να ακούμε διακηρύξεις για την περιστολή της γραφειοκρατίας, για την απλοποίηση των διαδικασιών, για την επούλωση αυτής της μεγάλης και ανοιχτής πληγής για την ελληνική κοινωνία και την εθνική οικονομία. Μείναμε μόνο σε αποσπασματικές εξαγγελίες περί απλοποίησης κάποιας διαδικασίας, όμως το θέμα απαιτεί συστηματική μελέτη όλων των διαδικασιών και ένα πολύ μελετημένο και εφαρμόσιμο πρόγραμμα.
Μπορεί να παταχθεί το περιβόητο «τέρας της γραφειοκρατίας»; Βεβαίως ναι, και υπάρχουν πολλά που μπορούν να απλοποιηθούν και να περιορίσουν δραστικά τη γραφειοκρατία σε ανεκτά όρια.
Οφείλουμε να ομολογήσουμε ότι τελευταία έγιναν αρκετά θετικά βήματα στην κατεύθυνση αυτή, αλλά δεν ήταν ούτε επαρκή, ούτε τολμηρά. Κατά κανόνα ημιτελή και αποσπασματικά. Ας δούμε πόσες χιλιάδες νόμοι ψηφίστηκαν τα τελευταία χρόνια, πόσες δεκάδες χιλιάδες υπουργικές αποφάσεις, ερμηνευτικές εγκύκλιοι, εκδόθηκαν. Η δαιδαλώδης αυτή κατάσταση υπηρετεί μόνο την ανομία και τη διαφθορά. Και κοστίζει δισεκατομμύρια. Σε καμία περίπτωση δεν βοηθούν αποτελεσματικά την ανάπτυξη. Ανάπτυξη και γραφειοκρατία δεν πάνε μαζί.
Δεν μπορούμε να αγνοήσουμε τον θεσμό των ΚΕΠ, τα οποία σίγουρα διευκόλυναν τη ζωή των πολιτών. Μη μας διαφεύγει όμως, ότι η ανάγκη ύπαρξης των ΚΕΠ από μόνη της είναι σαν μια επίσημη επιβεβαίωση το πόσο απαράδεκτη είναι η γραφειοκρατία στην Ελλάδα, ώστε να χρειάζεται ειδική υπηρεσία να βοηθάει τους πολίτες της να τα βγάλουν πέρα μαζί της.
Η ηλεκτρονική υποβολή των δηλώσεων φορολογίας εισοδήματος εκατομμυρίων Ελλήνων πολιτών έκανε την υποχρέωση αυτή πολύ πιο εύκολη και όχι μόνο. Τα οφέλη της κίνησης αυτής σίγουρα είναι αρκετά, και για τους φορολογούμενους αλλά και για την οικονομία γενικότερα.
Τα παραπάνω, έστω και λίγα, μας δείχνουν την κατεύθυνση.
Δυστυχώς, η γραφειοκρατία δεν δαμάζεται ούτε με σχεδιασμό απλοποίησης και καλές προθέσεις, ούτε με επικοινωνιακά πυροτεχνήματα. Και μπορεί να έγιναν ορισμένα βήματα, αλλά... μένουν πολλά χιλιόμετρα που πρέπει να διανύσουμε, με ρυθμούς τροχάδην.
Έτσι, το κράτος πρέπει να αξιοποιήσει, σωστά και μελετημένα, με σχέδιο και αποφασιστικότητα την ηλεκτρονική τεχνολογία, για να απλουστεύσει τις λειτουργίες του και να καταργήσει τις άχρηστες διαδικασίες. Δεν αρκεί η αντιγραφή μιας χειρόγραφης διαδικασίας σε ηλεκτρονική μορφή, χρειάζεται κάτι περισσότερο.
Είναι αδιανόητο σήμερα, στην ηλεκτρονική εποχή, να μην υπάρχει ηλεκτρονική διασύνδεση όλων των δημόσιων υπηρεσιών. Κανείς δεν πρέπει να είναι υποχρεωμένος να προσκομίζει οποιοδήποτε έγγραφο, εφόσον αυτό υπάρχει έστω σε μία δημόσια υπηρεσία. Κανείς δεν πρέπει να είναι υποχρεωμένος να δηλώνει το ίδιο γεγονός δεύτερη φορά, εφόσον αυτό δηλώθηκε έστω σε μία δημόσια υπηρεσία.
Αυτά όμως δεν είναι αρκετά. Ο εκσυγχρονισμός της δημόσιας διοίκησης, η κατάργηση υπηρεσιών που πλέον είναι ξεπερασμένες και η δημιουργία νέων, σύγχρονων, φιλικών στους πολίτες και τις επιχειρήσεις, επιβάλλεται να γίνει άμεσα.
Η κατάργηση της πολυνομίας, η απλοποίηση και κωδικοποίηση της νομοθεσίας και η ταχύτατη απονομή της δικαιοσύνης πρέπει να είναι στις άμεσες προτεραιότητές μας. Απαιτούνται άμεσα μεταρρυθμίσεις σε όλο το φάσμα της Δημόσιας Διοίκησης, ώστε να καταστεί ωφέλιμη στους πολίτες και στην εθνική οικονομία. Η Ελλάδα δεν θα μπορέσει να προχωρήσει, εάν δεν αντιμετωπίσει τη δυσλειτουργία, τη γραφειοκρατία και την αβεβαιότητα.
Οι προσδοκίες για ανάπτυξη θα παραμένουν προσδοκίες, αν δεν γίνουν βαθιές και ουσιαστικές τομές στην ελληνική Δημόσια Διοίκηση.

*Ο κ. Χρήστος Κήττας είναι οικονομολόγος και μέλος του Λογιστικού Συλλόγου Αθηνών.