Πήραμε το 51% του Ταμείου Ανάκαμψης: Πού πήγαν τα κονδύλια

Περισσότερα από τα μισά κονδύλια του Ταμείου Ανάκαμψης έχουν εκταμιευθεί προς την Ελλάδα, ενώ μένουν περίπου δύο χρόνια για την ολοκλήρωση του προγράμματος. Όμως, στην οικονομία έχουν φθάσει πολύ λιγότερα κονδύλια, λόγω των γραφειοκρατικών δυσκολιών που αντιμετωπίζουν τα προγράμματα που εκτελούνται με επιδότηση του RRF και του αργού ρυθμού εκταμιεύσεων των φθηνών δανείων.
Ειδικότερα, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία που παραθέτει η Τράπεζα της Ελλάδος, στις εκταμιεύσεις πάμε καλά, καθώς έχουν φύγει από τις Βρυξέλλες για την Ελλάδα 18,2 δισ. ευρώ. Όμως, από αυτό το ποσό μόνο τα 10,3 δισ. ευρώ έχουν ήδη διατεθεί στην οικονομία, δηλαδή σε φορείς του Δημοσίου και σε επιχειρήσεις που υλοποιούν προγράμματα.
Όπως σημειώνει η ΤτΕ,

• Σχετικά με την απορρόφηση: Η Ελλάδα προοδεύει καλά σε σύγκριση με τους ομολόγους της όσον αφορά τις εισπράξεις του RRF με βάση την επιτυχή ολοκλήρωση των αντίστοιχων οροσήμων και στόχων. Μέχρι στιγμής η Ελλάδα έχει λάβει 18,2 δισ. ευρώ από τον Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (8,6 δισ. ευρώ για επιχορηγήσεις και 9,6 ευρώ για δάνεια), δηλαδή το 51% του συνολικού κονδυλίου των 36 δισ. ευρώ (είναι μεταξύ των 5 κορυφαίων χωρών πάνω από τον μέσο όρο της ΕΕ), έχοντας ολοκληρώσει επιτυχώς το 28% των συνολικών ορόσημων και στόχων.
• Εκτέλεση: Η δανειακή συνιστώσα (υπογραφή συμβάσεων) προχωρά σύμφωνα με το πρόγραμμα. Ωστόσο, η συνιστώσα της επιχορήγησης (εκτέλεση πληρωμών) έχει γίνει πιο καθυστερημένη από ό,τι είχε αρχικά προβλεφθεί, κυρίως λόγω του μεγαλύτερου διοικητικού φόρτου από ό,τι είχε αρχικά προβλεφθεί, όπως παρατηρείται επίσης στις περισσότερες χώρες της ΕΕ.

Πιο συγκεκριμένα:

• Επιχορηγήσεις: Από συνολικό κονδύλι ύψους 18,2 δισ. ευρώ, οι ταμειακές εισπράξεις από την ΕΕ ανέρχονται σε 8,6 δισ. ευρώ. Μέχρι τον Ιούνιο του 2024, είχαν εγκριθεί όλα τα προγράμματα και 4,13 δισ. είχαν εκταμιευθεί σε επιχειρήσεις, ενώ άλλα 3,3 δισ. ευρώ είχαν μεταφερθεί από το κράτος σε άλλες κυβερνητικές οντότητες έως τον Νοέμβριο του 2024.
• Δάνεια: Επί συνολικού κονδυλίου 17,7 δισ. ευρώ, οι ταμειακές εισπράξεις από την ΕΕ ανέρχονται σε 9,6 δισ. ευρώ. Μέχρι τον Νοέμβριο του 2024 είχαν εκταμιευθεί 2,9 δισ. ευρώ σε επιχειρήσεις. Τα συμβασιοποιημένα έργα ανέρχονται σε €6,1 δισ.

Τα δύσκολα είναι μπροστά
Όπως τόνιζε σε ανάλυσή της η Eurobank, παρότι η Ελλάδα είναι αρκετά μπροστά σε εκταμιεύσεις κονδυλίων του Ταμείου Ανάκαμψης, η πορεία της εκταμίευσης δεν μπορεί από μόνη της να παράσχει αξιόπιστη πληροφόρηση για την ουσιαστική πρόοδο στην αξιοποίηση των πόρων του ΤΑΑ: σε αντίθεση με την πρακτική που ακολουθείται για τα συγχρηματοδοτούμενα από ΕΣΠΑ έργα, το «ξεκλείδωμα» των δόσεων του ΤΑΑ εξαρτάται από την επίτευξη συγκεκριμένων οροσήμων και στόχων, τα οποία μπορεί να μην σχετίζονται απαραίτητα με την πρόοδο των έργων τα οποία πρόκειται να χρηματοδοτήσουν.
Επιπλέον, το ύψος της εκάστοτε δόσης δεν βασίζεται στο εκτιμώμενο κόστος της επίτευξης των ορόσημων και των τιμών-στόχου, ενώ οι προαναφερθέντες δείκτες, αν και ενδεικτικοί, δεν παρέχουν μια αξιόπιστη σύγκριση της πορείας υλοποίησης των έργων και των μεταρρυθμίσεων στις διάφορες χώρες.
Ένα πιο αξιόπιστο μέγεθος για την παρακολούθηση της σχετικής προόδου των χωρών αποτελεί το ποσοστό των οροσήμων και στόχων που έχουν επιτευχθεί σε ικανοποιητικό βαθμό. Σύμφωνα με την έκθεση του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου, στο τέλος του 2023 η Ελλάδα βρισκόταν στην ενδέκατη θέση μεταξύ 27 χωρών, σημειώνοντας επίδοση 26%, σημαντικά υψηλότερη του ευρωπαϊκού μέσου όρου.
Όπως προκύπτει επομένως από τους παραπάνω δείκτες, το σχέδιο Ελλάδα 2.0 έχει μέχρι στιγμής προχωρήσει με ικανοποιητικούς ρυθμούς. Η πορεία του όμως στο εξής αναμένεται να είναι αρκετά πιο απαιτητική, για δύο λόγους:

• Πρώτον, το νέο ΕΣΑΑ που υπέβαλε η Ελλάδα τον Ιουλ-23 και εγκρίθηκε στην τελική του μορφή –μετά από νέες μικρές τροποποιήσεις– τον Ιουλ-24, ήταν αρκετά πιο οπισθοβαρές από το αρχικό, τόσο ποσοτικά όσο και ποιοτικά –όπως εξάλλου και τα αναθεωρημένα ΕΣΑΑ των περισσότερων χωρών. Σύμφωνα με το ΕΕΣ, το 95% των επενδύσεων και πάνω από το 60% των μεταρρυθμίσεων του σχεδίου «Ελλάδα 2.0» είναι προγραμματισμένες να ολοκληρωθούν κατά το δεύτερο μισό της προγραμματικής περιόδου, δηλαδή κατά την τριετία 2024–2026. Επιπρόσθετα, οι επενδύσεις και οι μεταρρυθμίσεις αυτές δεν είναι μόνο περισσότερες αριθμητικά, αλλά είναι και οι πιο σημαντικές για τη μελλοντική πορεία της οικονομίας και παράλληλα οι πιο απαιτητικές. Κατά την πρώτη τριετία, τα περισσότερα ορόσημα αφορούσαν την ψήφιση νόμων, την εκπόνηση σχεδίων και μελετών και την προκήρυξη διαγωνισμών κατά τη δεύτερη τριετία, αφορούν την εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων, την ολοκλήρωση των έργων, ενώ υπεισέρχεται και η επίτευξη ποσοτικά μετρήσιμων στόχων.
• Δεύτερον, αυτό που θα καθορίσει τη συμβολή του ΤΑΑ στην οικονομική ανάπτυξη είναι η ουσιαστική υλοποίηση των επενδύσεων και η απρόσκοπτη εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων τα οποία, όπως προαναφέρθηκε, δεν αντικατοπτρίζονται απαραίτητα στις επιδόσεις αναφορικά με την εκταμίευση των πόρων ή την επίτευξη των αντίστοιχων οροσήμων. Επιπλέον, μπορεί να υποβόσκουν καθυστερήσεις, εμπόδια, αστοχίες ή άλλα προβλήματα τα οποία δεν έχουν αποτυπωθεί ακόμα στους προαναφερθέντες «σκληρούς δείκτες». Ενδεικτικά, σύμφωνα με πρόσφατη ανάλυση της Τραπέζης της Ελλάδος, λιγότερο από το ¼ των πόρων που είχε λάβει η Ελλάδα ως δάνεια από το ΤΑΑ μέχρι τον Απρ-24 είχαν φτάσει στους τελικούς αποδέκτες τους (ιδιωτικές επιχειρήσεις), μεταξύ άλλων, λόγω γραφειοκρατίας. Για τις επιχορηγήσεις, το ποσοστό αυτό ήταν σημαντικά μεγαλύτερο, στο 45% του ποσού που έχει ληφθεί από το ΤΑΑ. Ένα επιπλέον 31% είχε μεταφερθεί στις περιφέρειες, τους δήμους και άλλες αρχές και οργανισμούς υλοποίησης, χωρίς όμως να υπάρχουν δημόσια διαθέσιμα στοιχεία για την πορεία των επιμέρους χρηματοδοτούμενων έργων.