Προοδευτικά κόμματα στο κατώφλι της εσωστρέφειας – Γιατί μαζεύονται σύννεφα πάνω από Χαριλάου Τρικούπη και Κουμουνδούρου

Σε καιρούς που τα πολιτικά γεγονότα πυκνώνουν και η κοινωνία εκφράζει τη δυσαρέσκειά της για τα κυβερνητικά πεπραγμένα, τα κόμματα της αντιπολίτευσης συσπειρώνουν δυνάμεις και ανασυντάσσονται με ανοικτό το ενδεχόμενο πολιτικών και εκλογικών εξελίξεων. Τις τελευταίες ημέρες, όμως, ΠΑΣΟΚ και ΣΥΡΙΖΑ (για διαφορετικούς λόγους και με διαφορετική ένταση) βλέπουν την εσωκομματική αντιπαράθεση να οξύνεται, με ορατό τον κίνδυνο να βυθιστούν στην εσωστρέφεια.
ΠΑΣΟΚ: Το «διαίρει και βασίλευε» έφερε να αντίθετα αποτελέσματα
Πριν από λίγους μήνες, όταν το ΠΑΣΟΚ στις δημοσκοπήσεις άγγιζε ακόμα και το 20%, η ηγεσία της Χαριλάου Τρικούπη έθετε ως στόχο το ΠΑΣΟΚ να αποτελέσει την βασική κυβερνητική εναλλακτική απέναντι στον Κυριάκο Μητσοτάκη. Ωστόσο η εικόνα στις έρευνες κοινής γνώμης είναι πολύ διαφορετική σήμερα. Δημοσκοπήσεις φέρουν το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης να κονταροχτυπιέται με την Πλεύση Ελευθερίας της Ζωής Κωνσταντοπούλου, ενώ μέσα στο Σαββατοκύριακο ο Νίκος Ανδρουλάκης αποφάσισε να παραπέμψει στο «πειθαρχικό» του ΠΑΣΟΚ την πρώην υπουργό Κατερίνα Μπατζελή.
Τα δύο αυτά γεγονότα, η δημοσκοπική κάμψη και η επιθετική μεταχείριση ενός στελέχους που διαφοροποιείται από την γραμμή του προέδρου, αποτελούν απλά τις κορυφές του παγόβουνου. Στελέχη της Χαριλάου Τρικούπη δεν κρύβουν εδώ και αρκετές εβδομάδες την δυσαρέσκειά τους για αποφάσεις του Νίκου Ανδρουλάκη, αλλά και για το στυλ προεδρίας του προωθεί.
Ο πρόεδρος του κόμματος βγήκε αναβαπτισμένος από την κούρσα για την ηγεσία του, αλλά πολύ σύντομα εκλήθη να ισορροπήσει ανάμεσα σε ομάδες στελεχών με εντελώς διαφορετικές βλέψεις για το «πρότζεκτ ΠΑΣΟΚ». Επέλεξε να ακολουθήσει την τακτική του «διαίρει και βασίλευε», δίνοντας προνομιακή θέση περί την στρατηγική του ΠΑΣΟΚ στην Άννα Διαμαντοπούλου και φτιάχνοντας ένα όργανο, το Πολιτικό Κέντρο, στο οποίο συμμετέχουν οι περισσότεροι υποψήφιοί πρόεδροί του.
Στόχος του ήταν να αναδειχθεί ο ίδιος ως ηγεμονικός παράγοντας ενότητας του κόμματος, ωστόσο το σχέδιό του έφερε να αντίθετα αποτελέσματα. Σύντομα άρχισαν να ακούγονται διαφορετικές απόψεις και προσεγγίσεις για σημαντικά θέματα, με αποτέλεσμα ο ίδιος να μοιάζει αδύναμος να διαχειριστεί τις καταστάσεις και το ΠΑΣΟΚ να μοιάζει με «Βαβέλ».
Οι αποτυχίες και η δυσαρέσκεια των στελεχών της Χαριλάου Τρικούπη
Μια σειρά αποτυχημένες τακτικές σε κρίσιμα ζητήματα μεγέθυνε το πρόβλημα έλλειψης ομόνοιας και τελικά αξιοπιστίας του ΠΑΣΟΚ. Η συναινετική διάθεση του Νίκου Ανδρουλάκη απέναντι στον πρωθυπουργό κατά την μεταξύ τους συνάντηση, προκάλεσε το «αντιδεξιό» τμήμα του ΠΑΣΟΚ. Λίγο αργότερα, η αποτυχία του να επιβάλει Πρόεδρο της Δημοκρατίας προερχόμενο από το ΠΑΣΟΚ εκνεύρισε το «κεντρώο» τμήμα του κόμματος και όξυνε τις σχέσεις του κόμματος με όμορους χώρους.
Παράλληλα έθεσε απέναντί του μεγάλο τμήματα του στελεχικού δυναμικού του κόμματος, παύοντας ουσιαστικά την λειτουργία των εκλεγμένων οργάνων, τα οποία αντικατέστησε με το Πολιτικό Κέντρο στο οποίο ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ κατέχει τους κρίσιμους συσχετισμούς. Οι τελευταίες αλλαγές στους γραμματείς τομέων του κόμματος άφησαν πολλά μεσαία στελέχη με πικρή γεύση, καθώς η ηγεσία δεν έδωσε το στίγμα μιας αναλογικής μοιρασιάς των θέσεων στις διάφορες εσωκομματικές ομάδες.
Σε όλα αυτά επενέργησε, βέβαια, και η επιλογή αντίπαλων στελεχών του ΠΑΣΟΚ να μην εγείρουν πολιτικές διαφωνίες ούτε δημόσια ούτε εντός των οργάνων. Κράτησαν στάση αναμονής, κάτι που εξελήφθη από το περιβάλλον του Νίκου Ανδρουλάκη ως αδυναμία παραγωγής ανταγωνιστικού πολιτικού σχεδίου εντός του ΠΑΣΟΚ. Και όταν κάποια από αυτά τα στελέχη, όπως ο Οδυσσέας Κωνσταντινόπουλος, η Νάντια Γιαννακοπούλου ή η Κατερίνα Μπατζελή, έθεσαν δημόσια την διαφωνία τους, η ηγετική ομάδα του ΠΑΣΟΚ αντέδρασε οργισμένα και βέβαια σπασμωδικά.
Ο ζήτημα της συγκυβέρνησης με τη ΝΔ και το άθροισμα
Υπάρχει όμως ο ελέφαντας στο δωμάτιο, που η ηγεσία του ΠΑΣΟΚ μοιάζει να μην θέλει να δει αυτή τη στιγμή. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν πως η αυτοδυναμία της ΝΔ είναι σχεδόν αδύνατον να επιτευχθεί. Και έτσι αυξάνονται τα κρίσιμα ερωτήματα για την Χαριλάου Τρικούπη, η οποία δεν δείχνει αυτή τη στιγμή ικανή να «χτυπήσει» την ΝΔ. Θα πει «ναι» ο Νίκος Ανδρουλάκης εάν μετά τις επόμενες εκλογές η ηγεσία της ΝΔ χτυπήσει την πόρτα του ζητώντας να επαναληφθεί η συνταγή του 2012;
Ο Νίκος Ανδρουλάκης μοιάζει αυτή τη στιγμή εγκλωβισμένος μπροστά στο ερώτημα αυτό, ακριβώς λόγω της σύνθεσης του εσωκομματικού σκηνικού. Όλοι και όλες γνωρίζουν πως η επίκληση στην αυτόνομη παρουσία του ΠΑΣΟΚ δεν λύνει το πρόβλημα, καθώς εάν τεθεί ερώτημα συγκυβέρνησης το κόμμα θα διχαστεί βαθιά. Παράλληλα στις έρευνες κοινής γνώμης η πλειοψηφία των πολιτών επιθυμεί την συμπόρευση του ΠΑΣΟΚ με κόμματα στα αριστερά του, ενώ η εικόνα είναι αντεστραμμένη στους ψηφοφόρους του κόμματος, με την πλειοψηφία να προκρίνει την αυτόνομη πορεία.
Αδιάψευστο αποδεικτικό στοιχείο του πολιτικού προβλήματος του ΠΑΣΟΚ αποτελεί η φράση του ίδιου του Νίκου Ανδρουλάκη πως αν διαφορετικά κόμματα αθροίζονται, μειώνεται το ακροατήριο τους. Ο πρόεδρος του κόμματος ουσιαστικά αποκάλυψε πως αν η Χαριλάου Τρικούπη κινηθεί προς τα αριστερά, το «δεξιό» κομμάτι των ψηφοφόρων της θα την εγκαταλείψει. Αυτό, όμως, προδίδει έλλειμμα ισχυρής ηγεσίας, έλλειμα συνοχής του κόμματος και έλλειψη μιας πειστικής στρατηγικής για το ρόλο που θέλει να παίξει το ΠΑΣΟΚ στην χώρα.
ΣΥΡΙΖΑ: Οι τολμηρές κινήσεις Φάμελλου και η αντίδραση Πολάκη
Διαφορετικής υφής είναι τα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο ΣΥΡΙΖΑ, ένα κόμμα που έχει ούτως ή άλλως χαραγμένο στο DNA του την δημόσια εσωκομματική αντιπαράθεση. Ο Σωκράτης Φάμελλος έδειξε από νωρίς ενωτική διάθεση, προκρίνοντας την σύμπραξη με όμορα κόμματα στο κοινοβουλευτικό επίπεδο, ωστόσο η ηγεσία του ΠΑΣΟΚ είχε εντελώς διαφορετική άποψη για το θέμα αναγκάζοντας τον ΣΥΡΙΖΑ να υιοθετήσει πιο σκληρή στάση απέναντι στην Χαριλάου Τρικούπη.
Ωστόσο το πρόβλημα παραμένει: Ο «κυβερνητικός ΣΥΡΙΖΑ» βρίσκεται διασπασμένος και διεσπαρμένος, τραυματισμένος από την διαλυτική προεδρία του Στέφανου Κασσελάκη. Ένα κομμάτι των άλλοτε ψηφοφόρων να στέκεται στην «γκρίζα ζώνη» και ένα άλλο είναι έτοιμο να μετοικήσει στην επιθετική Ζωή Κωνσταντοπούλου. Γι αυτό και ο Σωκράτης Φάμελλος, ρίχνοντας μια ακόμα «ζαριά» υιοθέτησε ακόμα πιο τολμηρή στάση για τις συμμαχίες, προτείνοντας την κοινή κάθοδο των προοδευτικών κομμάτων στις προσεχείς εκλογές και μάλιστα υπό ένα νέο σχήμα.
Η πρόταση Φάμελλου βρήκε αντιστάσεις σε δύο κορυφαία στελέχη. Ο Παύλος Πολάκης αμφισβήτησε ακόμα και την συνεδριακή απόφαση του ΣΥΡΙΖΑ για «εκλογική συμμαχία» με άλλες δυνάμεις, ενώ απέρριψε τον διάλογο με την ηγεσία της Νέας Αριστεράς, ξυπνώντας πάλι τα πάθη της «κασσελάκειας» εποχής. Ο Νίκος Παππάς, από την άλλη, κράτησε πιο μετριοπαθή στάση, επιλέγοντας να σταθεί ανάμεσα σε Φάμελλο και Πολάκη: Απέρριψε μόνον το ζήτημα του νέου φορέα, οριοθετώντας εαυτόν από τις επιλογές της ηγεσίας του ΣΥΡΙΖΑ.
Η ψυχική ενότητα του κόμματος πάντως αποτελεί ακόμα ζητούμενο για την ηγεσία Φάμελλου. Οι αντεγκλήσεις, για παράδειγμα, ανάμεσα στον Παύλο Πολάκη και τον Διονύση Τεμπονέρα κατά την συνεδρίαση της Κεντρικής Επιτροπής έδειξαν πως δεν αποκλείεται να υπάρξουν νέα επεισόδια εχθροπάθειας εάν το κόμμα κληθεί να πάρει σημαντικές αποφάσεις στο άμεσο μέλλον.
Ο παράγοντας Τσίπρας
Σε αυτό το σκηνικό, βαριά έχει ρίξει τη σκιά της στην Κουμουνδούρου η σεναριολογία περί «επιστροφής Τσίπρα» ή περί της δημιουργίας νέου κόμματος από τον πρώην πρωθυπουργό. Οι φήμες για επιστροφή του «εμβληματικού ηγέτη της παράταξης» επηρεάζουν αναμφίβολα την ηγεσία της Κουμουνδούρου και το σύνολο του μηχανισμού του, ενώ δεν αφήνουν ασυγκίνητη και τη Νέα Αριστερά, στο εσωτερικό της οποία αναπτύσσονται δύο αντιθετικά στρατόπεδα.
Εστιάζοντας στον ΣΥΡΙΖΑ δεν λείπουν τα στελέχη που εκτιμούν ότι η εγρήγορση του Σωκράτη Φάμελλου να προτείνει την άμεση έναρξη προγραμματικού διαλόγου με τη Νέα Αριστερά, τον «Κόσμο» και το «Πράττω», στοχεύει ακριβώς στο να ανασχεθεί ένα αδιόρατο σχέδιο περί επιστροφής του Αλέξη Τσίπρα στο προσκήνιο με ένα νέο κόμμα. Εάν προλάβει ο ΣΥΡΙΖΑ και σχηματίσει ένα ενωτικό ψηφοδέλτιο που θα συσπειρώνει υπό την δική του ηγεσία δυνάμεις του άλλοτε κυβερνητικού ΣΥΡΙΖΑ, τότε δεν θα μείνει χώρος για να αναπτυχθούν ανταγωνιστικά σχέδια στην ευρύτερη «συριζική» Αριστερά.