Ακραία καιρικά φαινόμενα και ελαιοκαλλιέργεια

Πέρυσι ήταν οι Ωκεανίς, Χιόνη, Φοίβος, Υπατία, Τηλέμαχος, Σοφία, Ραφαήλ, Πηνελόπη, Ορέστης, Ξενοφών/ Ζορμπάς, Νεφέλη, Μίνωας, Ζηνοβία, κ.ά. Φέτος έχουμε μια άλλη σειρά αρχαίων προσωπικοτήτων, τον Ηφαιστίωνα -αρχαίου στρατηγού, του πιο στενού φίλου του Μεγάλου Αλέξανδρου- σήμερα.
Μετά από τις καταστροφικές ξηρασίες και τις αφύσικα υψηλές χειμωνιάτικες θερμοκρασίες των προηγουμένων ετών, πέρυσι και εφέτος τα κλιματικά φαινόμενα αντιστράφηκαν. Ποιές είναι οι ωφέλειες και οι κίνδυνοι ζημιών από τις ακραίες καιρικές συνθήκες του χειμώνα; Πέραν από τις ζημιές σε δρόμους, γέφυρες, κτήρια, ακόμη και τις απώλειες σε ανθρώπινες ζωές, ποιά είναι τα συν και πλην για την ελαιοκαλλιέργεια από αυτές τις κακο / καλο – καιρίες; Ο ομότιμος καθηγητής δενδροκομίας του ΑΓΠ και μέλος της επιστημονικής εταιρείας 4 Ε,
Σταύρος Βέμμος, απαντά στα ερωτήματα.
Η υπερβολική χιονόπτωση μπορεί να προκαλέσει σπασίματα κλάδων και να ζημιώσει το φυτικό κεφάλαιο. Τέτοιες ζημιές αναφέρθηκαν αρκετές την φετεινή χρονιά στην Εύβοια και άλλες περιοχές. Στη περίπτωση αυτή χρειάζονται οι κατάλληλες επεμβάσεις κλαδέματος για την επαναφορά των δένδρων στην κανονική βλάστηση και παραγωγή.
Οι χαμηλές θερμοκρασίες την περίοδο του ληθάργου των δένδρων της ελιάς (το χειμώνα) μπορεί να είναι ωφέλιμες όταν δεν είναι υπερβολικά χαμηλές. Oι παρατεταμένες χαμηλές θερμοκρασίες (πάνω από τους 0°C) ευνοούν τη διαφοροποίση των ανθοφόρων οφθαλμών, την έξοδο των οφθαλμών από το λήθαργο, με αποτέλεσμα την πλουσιότερη ανθοφορία, καρπόδεση και υψηλότερη παραγωγή. Επομένως λογικά αναμένεται υψηλότερη παραγωγή στους ελληνικούς ελαιώνες το 2019 λόγω των παρατεταμένων χαμηλών θερμοκρασιών. Επίσης, οι πολύ χαμηλές θερμοκρασίες μπορεί να μειώσουν τις διαχειμάζουσες μορφές του δάκου με αποτέλεσμα τη μείωση του αρχικού πληθυσμού του την άνοιξη.
Όταν όμως οι θερμοκρασία είναι χαμηλότερη του -2°C μπορεί αρχικά να προκαλέσει ζημιές σε καρπούς που δεν έχουν ακόμα συλλεχτεί (συρρίκνωση και υποβάθμιση της ποιότητας), ξήρανση κορυφών των ετήσιων βλαστών, ελαφρό σχίσιμο φλοιού των μικρών βλαστών και μερική ή ολική πτώση των φύλλων. Το σχίσιμο του φλοιού διευκολύνει την είσοδο του βακτηρίου Pseudomonas savastanoi που προκαλεί την καρκίνωση στην ελιά. Όταν οι συνθήκες αυτές συνδυαστούν με ισχυρούς και κρύους ανέμους οι ζημιές είναι μεγαλύτερες με έντονη φυλλόπτωση.
Αν η θερμοκρασία πέσει κάτω από τους -4°C οι ζημιές μπορεί να είναι εντονότερες όπως: ξήρανση των φύλλων που μένουν πάνω στα δένδρα και μοιάζουν σαν καμένα από φωτιά, σχίσιμο του φλοιού και σε μεγάλους βλαστούς. Ο φλοιός και το ξύλο αλλάζουν χρώμα από πράσινο σε καφέ ή μαύρο, ξήρανση και βλαστών μεγάλης ηλικίας και καταστροφή μέχρι και του 90% των οφθαλμών που μειώνει δραστικά την επόμενη παραγωγή. Στην περίπτωση τέλος ισχυρών παγετών (πτώση της θερμοκρασίας μέχρι ή και κάτω των -12°C) μπορεί να έχουμε καταστροφή όλου του υπέργειου μέρους (καταστροφή όλων των βλαστών του δένδρου) ή και σπανιότερα ολόκληρου του δένδρου. Μία τέτοια περίπτωση συνέβη σε λίγα δένδρα στη Φθιώτιδα το Δεκέμβριο του 2001 όταν η θερμοκρασία κατέβηκε στους  -12,4 °C. Πρέπει όμως να τονιστεί ότι οι παραπάνω ζημιές και η έκταση αυτών εξαρτώνται από πολλούς παράγοντες όπως την αντοχή της κάθε ποικιλίας, την ένταση και διάρκεια της χαμηλής θερμοκρασίας κ.ά.
Στην περίπτωση που διαπιστωθούν ζημιές όπως ελαφρό σχίσιμο φλοιού στους βλαστού θα πρέπει να εφαρμοστεί άμεσα ψεκασμός (αλλά με καλό καιρό) με χαλκούχα σκευάσματα για την προστασία από μυκητολογικές και βακτηριακές προσβολές. Να αποφεύγεται το άμεσο κλάδεμα. Τα δένδρα αφήνονται ακλάδευτα μέχρι την έναρξη της βλάστησής τους (Απρίλιο – Μάϊο) και το κλάδεμα γίνεται ανάλογα με το ποιά όργανα έχουν υποστεί σοβαρές ζημιές.
Υπερβολικές βροχοπτώσεις-λιμνάζοντα νερά σε ελαιώνες
Η ελιά θεωρείται αρκετά ανθεκτική σε φαινόμενα πλημμυρών σε σχέση με άλλα καρποφόρα δένδρα. Οι φετεινές όμως υπερβολικές βροχοπτώσεις μπορεί να δημιουργήσουν προβλήματα πλημμυρών σε επίπεδες εκτάσεις ελαιώνων με αρνητικά αποτελέσματα. Τα προβλήματα δημιουργούνται όταν το νερό παραμένει λιμνάζον για πάνω από 10-15 ημέρες ή περισσότερες (δεν υπάρχουν δεδομένα για το πόσες ημέρες) με αποτέλεσμα την ασφυξία (ανοξία) των ριζών. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα την μη λειτουργία της αναπνοής των ριζών, λόγω έλλειψης οξυγόνου, και επομένως τη μη τροφοδοσία των βλαστών και φύλλων με νερό και θρεπτικά στοιχεία. Αυτό προκαλεί χλώρωση των φύλλων και φυλλόπτωση. Η υπερβολική υγρασία κάτω από την κόμη του δένδρου και κύρια γύρω από τον κορμό μπορεί να ευνοήσει και μυκητολογικές προσβολές όπως αυτή της φυτόφθορας και να προκαλέσει μέχρι και την ξήρανση των δένδρων. Ιδιαίτερα ευαίσθητα είναι τα νεαρά δένδρα ενώ τα μεγάλης ηλικίας είναι πιο ανθεκτικά.
Τέτοιες παρατηρήσεις (πλημμύρας και φυτόφθορας) έχουν γίνει από τον γράφοντα σε ελαιόδενδρα του δενδροκομείου του ΓΠΑ με ξήρανση ορισμένων δένδρων. Πρόσφατες μάλιστα πληροφορίες από γεωπόνους και παραγωγούς της Κυνουρίας αναφέρουν ήδη φυλλόπτωση σε ελαιόδενδρα του κάμπου του Άστρους λόγω συγκράτησης υπερβολικής υγρασίας για πολλές ημέρες. Οι ζημιές μπορεί να είναι διαφορετικής έντασης ανάλογα με την ποικιλία και την εποχή των υψηλών βροχοπτώσεων. Η αντίδραση των δένδρων μπορεί να μην είναι άμεση και να φανεί λίγο αργότερα με την άνοδο και των θερμοκρασιών. Την άνοιξη οι ζημιές είναι πιό έντονες γιατί τα δένδρα βρίσκονται σε έντονη δραστηριότητα ενώ το χειμώνα μικρότερες γιατί βρίσκονται σε λήθαργο. Στην περίπτωση της συγκράτησης νερού σε επίπεδους ελαιώνες μία λύση είναι η με οποιονδήποτε τρόπο απομάκρυνση των νερών όπου βέβαια είναι τεχνικά ΄και οικονομικά δυνατόν (π.χ. διάνοιξη μεγάλων αυλακιών).   olivenews.gr