Ηταν κάποτε μια εθνική επέτειος

25 Μαρτίου. Ε, και λοιπόν; Εντάξει, ξέρω. Θα φάμε μπακαλιάρο με σκορδαλιά – από την περασμένη εβδομάδα έχουν αρχίσει τα ρεπορτάζ για την τιμή του, τη διαφορά του υγράλατου από τον άλλον (που δεν ξέρω ποιος ακριβώς είναι), γιατί τον λέμε «ψάρι του βουνού» και άλλα τέτοια. Στην τηλεόραση θα πέσουμε πάνω στον «Παπαφλέσσα» με τον Παπαμιχαήλ, στη «Μαντώ Μαυρογένους» με την Καρέζη, μπορεί και στους «Σουλιώτες» με τη Δανδουλάκη. Aλλά αυτά είναι γραφικά, εμείς θα ξαναδούμε το «Adolescence». Ισως παίξουν και κάποιο γκάλοπ που θα ρωτάνε νέα, κυρίως, παιδιά τι γιορτάζουμε την 25η Μαρτίου και εκείνα θα απαντούν «Το Οχι». Το καλύτερο όλων όμως είναι ότι φέτος πέφτει Τρίτη, οπότε τσιμπάμε ένα ωραιότατο τετραημεράκι κι από ‘δώ πάν’ κι οι άλλοι. Αν πάνε σε κάποια γωνιά της Ελλάδας, μπορεί να ακούσουν και ένα τσάμικο και να φαντασιωθούν, στο έβδομο τσίπουρο και στο όγδοο ρέψιμο, καμιά φουστανέλα. Αν πάνε στο εξωτερικό, ο Harrods βγήκε παγανιά. And that’s all folks.
Αναρωτιέμαι ποιο είναι το νόημα μιας εθνικής επετείου στη σημερινή εποχή. Μου φαίνεται περισσότερο ως «ένα πουκάμισο αδειανό», και μάλιστα χωρίς Ελένη. Και τι σημαίνει σήμερα «εθνικό»; Η φράση του Διονύσιου Σολωμού που λέει ότι πρέπει να μάθουμε να θεωρούμε εθνικό ό,τι είναι αληθές έχει προ πολλού απομυθοποιηθεί αφού φέρεται να έχει ειπωθεί σε άλλο context. Η έννοια έχει τη βαριά και διαστρεβλωτική κληρονομιά των χουντικών παραληρημάτων περί έθνους και, όταν δεν είναι γραφική, κυκλοφορεί ως δαιμονοποιημένη. Ως κάτι που ανοίγει την πόρτα στον εθνικισμό. Ουδεμία σχέση. Ο εθνικισμός υπαγορεύει το μίσος για τις πατρίδες των άλλων, όχι την αγάπη για τη δική σου.
Η λέξη «έθνος» ανάγεται στον Ομηρο και είναι ομόρριζη με το ήθος και το έθος. Και, αφού έχω ζήσει την επέτειο και των 150 χρόνων (ως μαθήτρια του Δημοτικού) και των 200 από την Ελληνική Επανάσταση, τώρα πλέον θεωρώ ότι η σχέση μας με το «έθνος» είναι στην πραγματικότητα ένα εσωτερικό ταξίδι. Μια διαδρομή που μπορεί να γίνει έως και επώδυνη αλλά μας βοηθάει να κατανοήσουμε τον εαυτό μας και το περιβάλλον μας. Διότι όσο «διεθνοποιημένοι» και να ζούμε, όσες ξένες λέξεις και να μπουν στο λεξιλόγιό μας, όσες ξένες ταινίες κι αν παρακολουθήσουμε, όσα ξένα τραγούδια κι αν ακούσουμε, όσες φορές κι αν πούμε την ταραμοσαλάτα «μους ταραμά», θα έρθει μια μυρωδιά, μια εικόνα από την ελληνική φύση, μια νότα, ένας ήχος, μια ανάμνηση που θα μας ανασαλέψει εντός μας την ελληνικότητα. Η έννοια του έθνους «γρατζουνάει» πρώτα τις αισθήσεις και μετά κατασταλάζει στη συνείδηση. Κι εκεί η 25η Μαρτίου έχει να κάνει πολλή δουλειά διότι, ακόμη και στα δικά μου σχολικά χρόνια, ο εορτασμός εξαντλούνταν στις αφισέτες με τους ήρωες που βάζαμε στην τάξη.
Το 1821 όμως είναι μια συναρπαστική ιστορία και η Ελληνική Επανάσταση, αν παραμερίσουμε τους ωραιοποιητικούς μύθους, ένα ταξίδι εθνικής αυτογνωσίας. Ο Ορκος των Φιλικών ένα συγκλονιστικό κείμενο, ο Κολοκοτρώνης ένας πραγματικός σούπερ ήρωας, όπως τους λέμε τώρα, ενώ οι Μαυρομιχαλαίοι (για τους οποίους διαβάζω τον τελευταίο καιρό) επιβεβαιώνουν αυτό που έχει γράψει ο Μ. Καραγάτσης στον «Κοτζάμπαση του Καστρόπυργου»: «Ελληνας είναι ο παράξενος αυτός άνθρωπος που με το ίδιο πάθος μπορεί να σκοτώσει και να σκοτωθεί σήμερα για μια υψηλή ιδέα, αύριο για ένα αλόγιστο πείσμα και μεθαύριο για ένα ευτελές συμφέρον».
Ε, αφού ήταν Γερμανός…
Ισως το έχω ξαναγράψει, αλλά αξίζει τον κόπο. Ο διάλογος μεταξύ παρουσιάστριας τηλεπαιχνιδιού και παίκτη που καλείται να βρει λέξεις σχετικές με τον Παλαιών Πατρών Γερμανό. «Το 1821 τι είχαμε κάνει;». «Κατοχή». «Τι γιορτάζουμε;». «Το Οχι». «Αφού ήταν εκεί, τι ήταν;». «Γερμανός». «Πώς τους χαρακτηρίζουμε αυτούς;». «Ηρωες, αλλά αφού ήταν Γερμανός… Πώς ήταν αυτός; Ψηλός, λεπτός, όμορφος;». «Ε, τι να σου πω, δεν τον είχα γνωρίσει από κοντά». Μπίνγκο.   Premium Έκδοση ta nea