Ο θάνατος του Ανδρέα και οι εφημερίδες της εποχής

Ο θάνατος του Ανδρέα την Κυριακή 23 Ιουνίου συγκλόνισε τη χώρα.

Θα μπορούσα να γράφω ώρες για τον ιδρυτή του ΠΑΣΟΚ, αλλά προτιμώ σήμερα να θυμίσω τον τρόπο με τον οποίο οι εφημερίδες της εποχής παρουσίασαν τη θλιβερή είδηση.

Πραγματική αποθέωση από «εχθρούς και φίλους» και ταυτόχρονα ένα μάθημα για όλους, αν αναλογιστείτε ότι ήταν οι ίδιες εφημερίδες ,  που λίγα χρόνια πριν, αναζήτησαν την πολιτική του εξόντωση με την υπόθεση Κοσκωτά αλλά και το Ειδικό Δικαστήριο…

Δευτέρα 24 Ιουνίου 1996

Η ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ έγραφε “ήταν 2 και 30′ ξημερώματα χθες, Κυριακή 23 Ιουνίου 1996, όταν η Ιστορία πήρε την πένα στα χέρια της κι άρχισε να γράφει το κεφάλαιο: Ανδρέας Παπανδρέου, ετών 77. Και θα χρειασθεί πολλές σελίδες για να ιστορήσει και να αξιολογήσει το πέρασμα του μεγάλου ηγέτη, του ιδρυτή και προέδρου του ΠΑΣΟΚ. Του ανθρώπου που λατρεύτηκε όσο ουδείς ίσως τις τελευταίες δεκαετίες στον τόπο μας. Του πολιτικού που σφράγισε με τις ιδέες και το έργο του τις πιο βαθιές τομές στο δημόσιο βίο της χώρας. Γι αυτό και το πλήθος που συρρέει να τον προσκυνήσει είναι μέγα, γι αυτό και το πένθος του λαού είναι μέγα”.

Το ΕΘΝΟΣ ανέφερε ότι “συγκλονισμένη ξύπνησε χθες η Ελλάδα. Η σπαρακτική και συνάμα
θριαμβική κραυγή “Ανδρέα ζεις, εσύ μας οδηγείς” που από τις 11 το πρωί δονούσε την ατμόσφαιρα στο κέντρο της Αθήνας, επαναλαμβανόταν ενδόμυχα ώρες νωρίτερα από τον Έβρο και την Κέρκυρα ως την Κρήτη και τη Γαύδο. Ο θάνατος του Ανδρέα Παπανδρέου ήρθε αναπάντεχα κι απρόβλεπτα όπως αναπάντεχη κι απρόβλεπτη ήταν ολόκληρη η ζωή του. Ορφανεμένοι όσοι τον λάτρεψαν, αποσβολωμένοι όσοι τον πολέμησαν”.

“Ημέρες πένθους. Ο Ανδρέας Παπανδρέου έκλεισε τα μάτια του στις δύο και μισή χθες ξημερώνοντας Κυριακή 23 Ιουνίου 1996 αφού πρόβαλε για μεγάλο διάστημα σκληρή αντίσταση στη δύσκολη και άνιση μάχη με τη μοίρα. Ημέρες πένθους για τον άνθρωπο που σφράγισε με την ηγετική πολιτική παρουσία του την πορεία της χώρας τα τελευταία 35 χρόνια με ιδιαίτερα επιβλητικό “παρών” την περίοδο της μεταπολίτευσης. Δυναμικός λαϊκός ηγέτης, απόλυτος κυρίαρχος στον πολιτικό χώρο που ο ίδιος δημιούργησε, ενσάρκωσε μεσσιανικά τις προσδοκίες ενός πολύ μεγάλου τμήματος του ελληνικού λαού που τον περιέβαλε πολλές φορές με τυφλή εμπιστοσύνη. Η απουσία μιας τέτοιας πολιτικής φυσιογνωμίας δημιουργεί εκ των πραγμάτων ένα τεράστιο κενό. Ο πόλεμος μεταξύ των επιγόνων του έχει ήδη αρχίσει και η λύση δεν διαγράφεται εύκολη. Το σίγουρο είναι ότι το μετά τον Α. Παπανδρέου ΠΑΣΟΚ θα είναι ένα άλλο ΠΑΣΟΚ”, γράφει η ΑΥΓΗ.

Η ΝΙΚΗ : “λίγες φορές η ιστορία έχει την “ευτυχία” να αναδείξει πολιτικούς ηγέτες που βάζουν τη σφραγίδα τους στην πορεία μιας χώρας. Λίγες φορές ένα ηγέτης γνωρίζει τέτοια λατρεία από το λαό και τέτοια αναγνώριση ακόμα και από εκείνους που τον αντιμετώπισαν σαν σκληρό πολιτικό τους αντίπαλο. Ο Ανδρέας Παπανδρέου έδωσε νόημα και πνοή στην πολιτική. Από διαχείριση των κοινών των ανέδειξε σαν κορυφαία δημοκρατική λειτουργία που στηρίζεται σε κοινωνικούς θεσμούς που εξυπηρετεί ιδέες και αξίες που έχει στόχο να αναβαθμίσει την κοινωνία και τον πολίτη. Ο Ανδρέας Παπανδρέου έδωσε περιεχόμενο στον πατριωτισμό, στην εθνική -πατριωτική συνείδηση. Μεγάλος ιδεολόγος και οραματιστής, ο Ανδρέας Παπανδρέου χάραξε και επέβαλε ένα καινούργιο τρόπο πολιτικής ανάλυσης και σκέψης. Ο Ανδρέας Παπανδρέου χάραξε τη δική του αυτόνομη πορεία στην πολιτική ζωή της χώρας. Ήρθε πάντα σε αντίθεση με το πολιτικό κατεστημένο. Φεύγοντας όμως αφήνει στον καθένα σε όλους μας ένα κομμάτι από τη δική του ψυχή από τις ιδέες και την πίστη του για μια δίκαιη και ανθρώπινη κοινωνία”.

Η ΑΥΡΙΑΝΗ σημείωνε: “όταν βγήκε από το Ωνάσειο μετά από τέσσερις μήνες στην εντατική και αφού είχε παλέψει σκληρά για τη ζωή του ολόκληρο το πανελλήνιο ανάσανε με ανακούφιση. Τώρα, είχε αρχίσει να αναρρώνει. Να προετοιμάζει τον (ενωτικό) λόγο, που ήλπιζε να εκφωνήσει ο ίδιος στο Συνέδριο του Κινήματος. Ετσι, εύχαρο και σε πολιτική εγρήγορση -όπως του άρμοζε- τον βρήκε ο θάνατος. Ξαφνικά όπως εκείνος συνήθιζε να μας ξαφνιάζει σε όλη του τη ζωή. Ο Ανδρέας Γ. Παπανδρέου εξέπνευσε. Αυτή ήταν η είδηση που κυκλοφόρησε από στόμα σε στόμα και συγκλόνισε ολόκληρο τον ελληνικό λαό – εχθρούς και φίλους – χθες τα ξημερώματα. Το ΠΑΣΟΚ πενθεί για τον ιδρυτή του και το μεγάλο πολιτικό νου που εχάθη. Ο ελληνικός λαός αναγνώρισε στο πρόσωπό του τον μεγάλο ηγέτη και τον πολιτικό του κατόρθωσε να προσεγγίσει το λαό και την εξουσία”.

Η ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΩΡΑ : “ο Ανδρέας Παπανδρέου διαμόρφωσε πολιτικές, ενέπνευσε, συσπείρωσε, κινητοποίησε έναν λαό σε ένα νέο δρόμο. Εγινε ο ηγέτης της μεγάλης Αλλαγής. Η στιγμή αυτή έχει την πολιτική της πλευρά. Για το ΠΑΣΟΚ σίγουρα είναι η στιγμή σε προσωπικό και συλλογικό επίπεδο μνήμης, απολογισμού, σκέψεως για τις προοπτικές του Κινήματος και το Τόπου. Πρωταγωνιστής και δημιουργός της Ιστορίας. Για ένα μεγάλο τμήμα του ελληνικού λαού έδωσε νέα περιεχόμενα και νέα δύναμη. Σίγουρα αφήνει πίσω του ένα δυσαναπλήρωτο κενό. Ισως ποτέ μην πληρωθεί αυτό το κενό”.

Ο ΛΟΓΟΣ με τίτλο “Ο ηγέτης που σφράγισε μια ολόκληρη εποχή” έγραφε “μια από τις σημαντικότερες περιόδους της πολιτικής ιστορίας της Ελλάδας, αυτή της μεταπολίτευσης, κλείνει με τον τερματισμό της πολιτικής καριέρας του Αρχηγού του ΠΑΣΟΚ και πρώην πρωθυπουργού Ανδρέα Παπανδρέου. Και χαρακτηρίζουμε ως σημαντικότερη την περίοδο 1974-1995 επειδή είναι η πρώτη 20ετία από της ιδρύσεως του ελληνικού κράτους κατά την οποία: Εδραιώθηκε και διευρύνθηκε η δημοκρατία και ο πολιτικός βίος εξελίχθηκε ομαλότατα, χωρίς πραξικοπήματα και εκτροπές, και οι πολίτες απολαμβάνουν όλων των δικαιωμάτων όπως αυτά προσδιορίζονται και καθορίζονται από τον καταστατικό χάρτη, το Σύνταγμα. Ο πολίτης έπαψε να φοβάται τον χωροφύλακα. Σταμάτησε ο διαχωρισμός των πολιτών σε εθνικόφρονες και μιάσματα και δεν υπάρχουν πολιτικές διώξεις (φυλακίσεις, εξορίες, εκτοπισμοί). Και κυρίως: είναι η μοναδική ιστορική περίοδος κατά την οποία η χώρα, στην οποία γεννήθηκε ο πολιτισμός, η φιλοσοφία, η σκέψη και τα γράμματα, κυβερνήθηκε επί 10 χρόνια από έναν ακαδημαϊκό και πνευματικό δάσκαλο, ο οποίος έκανε πανεπιστημιακή καριέρα στα μεγαλύτερα ιδρύματα του κόσμου”.

Σε πρωτοσέλιδο άρθρο της η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ :”όλοι, οπαδοί και αντίπαλοι μείναμε ορφανοί, μόνοι μας. Ζήσαμε μαζί του πολλά χρόνια καλά και άσχημα και μοιραστήκαμε χαρές, λύπες, αγωνίες και πάθη. Ήταν η κοινή ζωή μας. Το δέος μπροστά στο κενό που αφήνει ο θάνατος του Ανδρέα Παπανδρέου είναι το πρώτο συναίσθημα όλων μας. Μέχρι τώρα οπαδοί και αντίπαλοι είχαμε ένα πρόσωπο αναφοράς με τη διπλή σημασία του προσώπου: προσβλέπαμε σ αυτό και αυτό σε μας. Αναφερόμαστε σ αυτό είτε για να συμφωνήσουμε και να συμπορευθούμε είτε για να διαφωνήσουμε και να αντιταχθούμε στήνοντας έτσι τον ιστό της αγωνιστικής και γόνιμης αντιπαράθεσης που κυρίως χαρακτηρίζει το πέρασμα του Ανδρέα Παπανδρέου από τη ζωή μας”.

Στο σχόλιό τους ΤΑ ΝΕΑ τόνιζαν μεταξύ άλλων ότι “στην πάνδημη αίσθηση ότι η Ελλάδα έγινε φτωχότερη αντανακλάται η γενική παραδοχή πως η δυναμική πολιτική πρόταση που ο Ανδρέας Παπανδρέου κατέθεσε στη δημόσια ζωή ουδέποτε υπήρξε στενά παραταξιακή. Και πως ο πολιτικός λόγος του εξέφρασε πόθους και ελπίδες της μεταπολεμικής και της νεώτερης γενιάς. Όπως συμβαίνει με τους αληθινά μεγάλους και λαοφιλείς. Η αποτύπωση του έργου και της ζωής του Ανδρέα Παπανδρέου μοιάζει -τούτη την ώρα- ανυπέρβλητα δύσκολη. Καθώς οι λέξεις ξαφνικά αποδεικνύονται λιγοστές και ανεπαρκείς. Και περισσότερο μιλά η σιωπή της συγκίνησης που κατέχει τις ψυχές των ανθρώπων. Με τη σφραγίδα του χαρισματικού ηγέτη να τον ακολουθεί σε όλη τη δημόσια πορεία του. Και στο μέλλον -όπως και εν ζωή- ο Ανδρέας Παπανδρέου δεν θα πάψει να αποτελεί σταθερό σημείο αναφοράς και πηγή έμπνευσης και αγωνιστικότητας”.

Ο ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ : “η παγκόσμια συγκίνηση για τον θάνατο του Ανδρέα Παπανδρέου αποτυπώθηκε ανάγλυφα στα τηλεγραφήματα που έστειλαν πολιτικοί και θρησκευτικοί ηγέτες από όλες τις χώρες προς τον Πρόεδρο και τον πρωθυπουργό της Ελλάδας”.

Ο ΑΔΕΣΜΕΥΤΟΣ ΤΥΠΟΣ ισχυρίστηκε ότι “ο Ανδρέας Παπανδρέου θα ζούσε λίγο καιρό ακόμη αν δεν είχε υποστεί τις πιέσεις του κομματικού ανταγωνισμού”.

Η ΑΠΟΓΕΥΜΑΤΙΝΗ έγραφε ότι “ο θάνατος του Ανδρέα Παπανδρέου αλλάζει δραματικά το πολιτικό σκηνικό και προκαλεί αναγκαστικές εξελίξεις στο ΠΑΣΟΚ που είναι πιθανότατο να οδηγήσουν σε εκλογές ανεξαρτήτως του ποιος τελικά θα διαδεχθεί στην ηγεσία του ΠΑΣΟΚ τον ιδρυτή του. Δύο είναι τα στοιχεία που κατά τη γενική εκτίμηση αλλάζουν δραματικά με το θάνατο του Ανδρέα Παπανδρέου. Πρώτον, το ΠΑΣΟΚ δεν είναι πια το ίδιο και δεν μπορεί να ξαναγίνει όπως ήταν πριν. Είναι παρά την απλότητά της τόσο καθοριστική αυτή η αλλαγή, ώστε το ΠΑΣΟΚ πλέον -και όχι ο διάδοχος του Ανδρέα Παπανδρέου- οφείλει με εκλογές να αποδείξει τι ακριβώς “μετράει” στο εκλογικό σώμα χωρίς τον Ανδρέα Παπανδρέου. Δεύτερον το θέμα της διαδοχής τίθεται πλέον με πιεστικότητα και σε πλαίσιο αντιπαράθεσης που θέτει κατά γενική εκτίμηση σε δοκιμασία την αντοχή και τη συνοχή του ΠΑΣΟΚ”.

Ο ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ πρόσθετε ότι “η επόμενη ημέρα του θανάτου του Α. Παπανδρέου βρίσκει το ΠΑΣΟΚ να κρέμεται σε μια κλωστή και τα παρασκήνια να έχουν πάρει ήδη φωτιά από τις διαπραγματεύσεις”.

Λόγια επίκαιρα και διαχρονικά

“Η ελευθερία, η ανεξαρτησία, η δημοκρατία δεν χαρίζονται. Η κατάκτηση τους είναι υπόθεση του λαού. Είναι υπόθεση μόνιμου αγώνα”.

«Η ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΣΤΟ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ»

«Η ουσία του Ελληνικού προβλήματος είναι απλή. Η πατρίδα μας είναι χώρα υπό κατοχή. Και η κατοχή είναι αμερικάνικη.

Μόνο οι στολές και η γλώσσα είναι ελληνική. Και λύση του ελληνικού προβλήματος δεν υπάρχει  καμία στο πολιτικό επίπεδο. Η δημοκρατία στην Ελλάδα δεν θα φθάσει ,χωρίς την πραγματική, την ουσιαστική, την χωρίς όρους απελευθέρωση της από τα δεσμά που χάλκευσε ο αμερικανικός ιμπεριαλισμός στο πλαίσιο της Ατλαντικής Συμμαχίας. Γι’ αυτό ο αγώνας μας είναι εθνικοαπελευθερωτικός»

16 Nοεμβρίου 1977 : Όταν πυρπολούσε τα συναισθήματα εκατοντάδων χιλιάδων Ελλήνων, κατά την προεκλογική ομιλία του στο Σύνταγμα:

«Είναι αλήθεια, ναι ή όχι, ότι το NATO είναι υπεύθυνο για την επτάχρονη δικτατορία; Είναι αλήθεια, ναι ή όχι, ότι ο βιασμός της Kύπρου συντονίστηκε από την Ουάσιγκτον; Είναι αλήθεια, ναι ή όχι, ότι οι HΠA και οι χώρες του NATO και της EOK στηρίζουν την επεκτατική, επιθετική πολιτική της Τουρκίας στο Αιγαίο; Kαι αν όλα αυτά είναι αλήθεια, γιατί σιωπά ο πρωθυπουργός; Γιατί δεν υψώνει το ανάστημά του σαν πρωθυπουργός της χώρας να καταγγείλει τις απαράδεκτες αυτές ενέργειες των φίλων και συμμάχων μας; Iσως γιατί “ανήκομεν εις την Δύσιν”

1985 για την επιλογή Σαρτζετάκη για Πρόεδρο της Δημοκρατίας:

«Μ’ αυτή την πρόταση που κάναμε, είπαμε όχι στην ενσωμάτωση του ΠΑΣΟΚ στο σύστημα. Επιβεβαιώσαμε για μια φορά ακόμα, το βαθειά δημοκρατικό και ριζοσπαστικό χαρακτήρα αυτού του Κινήματος, που λυτρώνει το λαό από τα δεσμά τα οποία χαλκεύτηκαν από την ολιγαρχία, ξένη και ντόπια, και τους εκφραστές της. …..Πράγματι, οι διαστάσεις της απόφασής μας γίνονται τώρα ανάγλυφες. Αντιμετωπίζαμε ίσως, στο πρόβλημα της επιλογής Προέδρου Δημοκρατίας, το πιο σημαντικό ερώτημα των τελευταίων δεκαετιών. Με την πρότασή μας επίσης, για την αναθεώρηση του Συντάγματος, των διατάξεων εκείνων κυρίως του Συντάγματος που προσδιορίζουν τις Προεδρικές εξουσίες και αντίστοιχα τις εξουσίες του Κοινοβουλίου και της λαοπρόβλητης Κυβέρνησης, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας γίνεται πραγματικά υπερκομματικός, γίνεται το σύμβολο της ενότητας του Έθνους. Οι εξουσίες τις οποίες το Σύνταγμα του 1975 είχε δώσει στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας τον καθιστούσαν, εν μέρει, όχι μόνο ανώτατο άρχοντα ουδέτερο απέναντι στα κόμματα, αλλά του έδιναν και σημαντικότατη αποφασιστική πολιτική εξουσία, η οποία στα Κοινοβουλευτικά πολιτεύματα διαφυλάσσεται για τα Κοινοβούλια, και τις Κυβερνήσεις που τα Κοινοβούλια στηρίζουν»

28 Ιουλίου 1992: η Βουλή των Ελλήνων κυρώνει τη Συνθήκη του Μάαστριχτ, που γέννησε το κοινό νόμισμα, πριν καν περάσουν δύο χρόνια από την επανένωση της Γερμανίας, τον Οκτώβριο του 1990. Σε αντίθεση με ότι είχε πράξει το 1979 με τη Συνθήκη Ένταξης της Ελλάδας στις Ευρωπαϊκές Κοινότητες, ο Ανδρέας Παπανδρέου, και πάλι τότε αρχηγός της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης, ψηφίζει την κύρωση της Συνθήκης του Μάαστριχτ.

«Η Γερμανία προωθεί ταυτόχρονα και την ολοκλήρωση αλλά και την διεύρυνση και μάλιστα σε μεγάλη κλίμακα.  Υπήρχε μία εποχή που ο Υπουργός Εξωτερικών Γκένσερ, γυρνούσε στην Ευρώπη και έδινε υποσχέσεις σε όλες τις χώρες ότι θα ενταχθούν στην ΕΟΚ. Είναι επίσης η Γερμανία που έχει ξεχωριστή πολιτική να αναπτύξει την πολιτική της παρουσία ισοδύναμα με την οικονομική της, τόσο στην Κεντρική Ευρώπη, τα Βαλκάνια και γενικότερα τις Παραδουνάβιες Χώρες.

Και αυτό, στα πλαίσια ενός αγώνα με τη δημιουργία σφαιρών επιρροής, που μας πάνε πίσω περίπου έναν ολόκληρο αιώνα.

Παραμένει, βέβαια, πάντα το ερώτημα, σε όλη αυτή την πορεία, εάν πορευόμαστε προς μία ευρωπαϊκή Γερμανία, ή προς μία γερμανική Ευρώπη.

Οκτώβριος του ’95  στην περίφημη Κ.Ε. με την κίνηση των «4» έλεγε:

«Ένας μικρός κύκλος κεντρικών στελεχών, γίνεται κύκλος αυτοκαταστροφής και διάλυσης. Μπαίνουν οι κατώτερες των περιστάσεων φιλοδοξίες. Μπαίνουν μπροστά οι προσωπικές στρατηγικές. Μπαίνει μπροστά η υποκρισία. Αγνοείται επιδεικτικά ότι η εντολή του λαού που μας δόθηκε είναι για ν’ αντιμετωπίσουμε δικά του προβλήματα και τα προβλήματα της χώρας, όχι για να φέρουμε στο προσκήνιο το προσωπικό ή τα προσωπικά προβλήματα με τις έμμονες ιδέες μας».

Και απευθυνόμενος στους «4», τόνισε: «Οι ηγετικές ομάδες δεν διαμορφώνονται με άτυπες συναντήσεις, διαβουλεύσεις και συμφωνίες κορυφής. Δεν διαμορφώνονται με την ίντριγκα. Διαμορφώνονται -και δεν αναδεικνύονται- μέσα από τους αγώνες, με τη συμμετοχή στις ευθύνες, με την αποτελεσματικότητα σε ότι το Κίνημα σού αναθέτει και εκλέγονται εδώ μέσα, ή στο συνέδριο, στα όργανα, όπου κάθε μέλος έχει ψήφο».