Μeteo: Στη Μεσσηνία η μεγαλύτερη θερμική επιβάρυνση το καλοκαίρι του 2024- Στην κορυφή των προειδοποιήσεων από το σύστημα HEAT-ALARM

TI EΔΕΙΞΕ ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΡΟΕΙΔΟΠΟΙΗΣΗΣ ΗEAT-ALARM: Εξαιρετικά δυσμενείς βιομετεωρολογικές συνθήκες βίωσε η Ελλάδα το καλοκαίρι του 2024-Στην κορυφή των προειδοποιήσεων η Μεσσηνία
Η θερμική επιβάρυνση λόγω ζέστης αποτελεί σοβαρή απειλή για την ανθρώπινη υγεία. Το καινοτόμο ερευνητικό έργο HEAT-ALARM, υποστηριζόμενο από το Ελληνικό Ίδρυμα Έρευνας και Καινοτομίας (ΕΛ.ΙΔ.Ε.Κ) εστίασε στην αντιμετώπιση αυτής πρόκλησης. Στη συνέχεια, παρατίθενται 8 σημαντικά αποτελέσματα/διδάγματα αυτής της ερευνητικής προσπάθειας.
1. Πληθυσμιακές διαφοροποιήσεις όσον αφορά τη θερμή επιβάρυνση
Η θερμή επιβάρυνση χαρακτηρίζεται από σημαντική μεταβλητότητα μεταξύ διαφορετικών πληθυσμιακών ομάδων, καθώς πέραν των μετεωρολογικών συνθηκών (θερμοκρασία και υγρασία του αέρα, ακτινοβολία και ταχύτητα του ανέμου) επηρεάζεται και από ανθρωπομετρικά χαρακτηριστικά (ηλικία, φύλο, ύψος, βάρος) και από το επίπεδο μεταβολικής δραστηριότητας και ρουχισμού. Εξελιγμένοι βιομετεωρολογικοί δείκτες, όπως ο mPET (modified Physiologically Equivalent Temperature) που χρησιμοποιήθηκε στο πλαίσιο του έργου, μπορούν να αποτυπώσουν αυτή την μεταβλητότητα.

Δείκτης mPET (°C)	Θερμική αίσθηση	Θερμική επιβάρυνση
18 – 23 °C	Άνετα	Απουσία στρες
23 – 29 °C	Ήπια ζέστη	Ελαφρύ θερμό στρες
29 – 35 °C	Ζέστη	Μέτριο θερμό στρες
35 – 41 °C	Έντονη ζέστη	Ισχυρό θερμό στρες
> 41 °C	Ακραία ζέστη	Ακραίο θερμό στρες

Πίνακας 1. Κατηγοριοποίηση της ανθρώπινης θερμικής αίσθησης και επιβάρυνσης με βάση τις τιμές του δείκτη mPET.

2. Βραχυπρόθεσμος εγκλιματισμός
Το ανθρώπινο σώμα ενεργοποιεί διάφορους θερμο-φυσιολογικούς μηχανισμούς προσαρμογής όταν εκτίθεται συνεχόμενα σε ένα θερμό περιβάλλον, ώστε να ανταπεξέλθει στη θερμή επιβάρυνση. Αυτή η θερμο-φυσιολογική προσαρμογή, γνωστή και ως εγκλιματισμός, είναι κρίσιμη για την αξιόπιστη αξιολόγηση των επιπέδων θερμής επιβάρυνσης και των σχετικών κινδύνων για την υγεία.
3. Αύξηση του αριθμού ημερών με ισχυρή θερμή επιβάρυνση (1991-2020)
Λαμβάνοντας υπόψη τον βραχυπρόθεσμο εγκλιματισμό και την μεταβλητότητα της θερμής επιβάρυνσης μεταξύ διαφορετικών πληθυσμιακών ομάδων, διαπιστώθηκε μια γενικά στατιστικά σημαντική αυξητική τάση στον αριθμό των ετήσιων ημερών με ισχυρή θερμή επιβάρυνση στις περισσότερες περιοχές της Ελλάδα. Ενδεικτικά, οι κάτοικοι της Αθήνας βίωσαν από περίπου 13 (ενήλικες) έως και περίπου 18 (ηλικιωμένοι) περισσότερες ημέρες με ισχυρό θερμός στρες το 2020 σε σχέση με το 1991.
4. Εκτιμήσεις του ρίσκου θνησιμότητας λόγω θερμής επιβάρυνσης
Η αποτίμηση της σχέσης μεταξύ θερμής επιβάρυνσης και υγείας, χρησιμοποιώντας τον δείκτη mPET, δεδομένα θνησιμότητας και ένα πρότυπο ιεραρχικό στατιστικό μοντέλο, ανέδειξε ότι:
Το υψηλό ρίσκο εμφάνισης θερμοπληξίας σχετίζεται με παρατεταμένη έκθεση (> 6 ώρες) σε ισχυρή θερμή επιβάρυνση κατά τη διάρκεια της ημέρας.
Το φύλο (γυναίκες) και η ηλικία (ηλικιωμένοι) αποτελούν καθοριστικούς παράγοντες αύξησης του ρίσκου θνησιμότητας λόγω θερμικής επιβάρυνσης.
Οι εργαζόμενοι/ες σε εξωτερικό περιβάλλον εκτίθενται σε επιβαρυντικές συνθήκες θερμικής καταπόνησης, ακόμη και σε ημέρες χωρίς έντονα φαινόμενα ζέστης.
5. Πιλοτική εφαρμογή συστήματος προειδοποίησης
Το βιομετεωρολογικό σύστημα HEAT-ALARM εφαρμόστηκε πιλοτικά κατά την περίοδο Μαΐου – Οκτωβρίου 2024. Πιο συγκεκριμένα, με την παροχή καθημερινών βιομετεωρολογικών προγνώσεων για τις επόμενες τρεις ημέρες, αξιολογούνταν ο βαθμός και η επικινδυνότητα της θερμής επιβάρυνσης για τη ανθρώπινη υγεία σε κάθε περιφερειακή ενότητα της Ελλάδας, όπως φαίνεται στους ενδεικτικούς χάρτες παρακάτω.


Εικόνα 1. Παράδειγμα χαρτών προειδοποίησης για τις 17 και 18 Ιουλίου 2024.

6. Προκαταρτική αξιολόγηση
H προκαταρκτική αξιολόγηση αυτής της πιλοτικής εφαρμογής από τον Μάιο έως τον Αύγουστο του 2024 υποδεικνύει μια ικανοποιητική απόδοση του συστήματος όσον αφορά την αναγνώριση ημερών υψηλού κινδύνου. Συνολικά, ο αριθμός των προειδοποιήσεων για τον ενήλικο πληθυσμό κυμάνθηκε από 1 (Κυκλάδες) έως 56 (Μεσσηνία) από τον Μάιο έως τον Αύγουστο, όπως απεικονίζεται στον παρακάτω χάρτη. Ο συνολικά υψηλός αριθμός προειδοποιήσεων αντικατοπτρίζει τις εξαιρετικά δυσμενείς βιομετεωρολογικές συνθήκες που βίωσε η Ελλάδα το καλοκαίρι του 2024.


Εικόνα 2. Συνολικός αριθμός προειδοποιήσεων με τουλάχιστον μέτριο επίπεδο επικινδυνότητας ανά περιφερειακή ενότητα για την περίοδο Μάιος – Οκτώβριος 2024. Τα πιο ανοιχτά χρώματα υποδεικνύουν χαμηλό αριθμό προειδοποιήσεων (π.χ. Αιγαίο), ενώ τα πιο σκούρα χρώματα υποδεικνύουν υψηλό αριθμό προειδοποιήσεων (π.χ. Πελοπόννησος).

7. Ανοιχτά δεδομένα
Υποστηρίζοντας την ανοιχτή επιστήμη, το σύνολο των ερευνητικών αποτελεσμάτων και των τεχνικών εκθέσεων του έργου είναι ελεύθερα διαθέσιμα στην κοινότητα HEAT-ALARM στο Zenodo (https://zenodo.org/communities/heat-alarm) και στην Open Science πλατφόρμα του έργου (https://osf.io/q57re/), συμπεριλαμβάνοντας ένα εγχειρίδιο διάχυσης των προειδοποιήσεων, προκειμένου αυτές να φτάνουν στις ευάλωτες πληθυσμιακές ομάδες και να εφαρμόζονται ενεργά μέτρα προστασίας αυτών.
8. Κοινωνικός αντίκτυπος
Με την ολοκλήρωση του έργου HEAT-ALARM, δύο από τα βασικά εργαλεία για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της θερμής επιβάρυνσης στην ανθρώπινη υγεία – το Σύστημα Προειδοποίησης και το Εγχειρίδιο Διάχυσης Προειδοποιήσεων – είναι διαθέσιμα για πρώτη φορά στη χώρα μας. Η λειτουργία, η περαιτέρω ανάπτυξη και η αξιολόγηση του βιομετεωρολογικού συστήματος προειδοποίησης HEAT-ALARM θα συνεχιστούν και κατά τη θερμή περίοδο του 2025, με τη στήριξη της μονάδας METEO του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών.  πηγή: meteo.gr