Ο τεράστιος κίνδυνος εγκατάλειψης της ελαιοκαλλιέργειας

Η οικονομία της Μεσσηνίας εξαρτάται σε σημαντικό βαθμό από τον πρωτογενή τομέα. Ο τουρισμός αποτελούσε πάρεργο και ετεροαπασχόληση.
Τα τελευταία χρόνια και μετά την επένδυση της Costa Navarino αυξήθηκε το ενδιαφέρον και αρχίζει η περιοχή να βλέπει προοπτική στην τουριστική ανάπτυξη. Ο αγροτικός τομέας αν και φθίνει παραμένει ο βασικός πυλώνας της οικονομικής ανάπτυξης στη Μεσσηνία.
Τα τελευταία 30 χρόνια στον αγροτικό τομέα της περιοχής κυριαρχεί η ελαιοκαλλιέργεια. Πρόκειται για μία επιλογή που έγινε σταδιακά από τους ιδιοκτήτες αγροτικών εκτάσεων. Η μονοκαλλιέργεια της ελιάς ήταν αναγκαστική επιλογή για αυτούς που διαθέτουν μικρές αγροτικές εκτάσεις τις οποίες εκμεταλλεύονται συμπληρώνοντας το εισόδημά τους και τις παρακολουθούν από απόσταση. Η δημογραφική αποτύπωση της Μεσσηνίας δεν αφήνει καμιά δυνατότητα παρερμηνείας για το τι συμβαίνει στις αγροτικές περιοχές: Οι ηλικιωμένοι και οι μετανάστες κρατούν ανοιχτά τα σπίτια και φροντίζουν τα ελαιοπερίβολα.
Η μονοκαλλιέργεια της ελιάς, όπως και κάθε μονοκαλλιέργεια, εμπεριέχει αυξημένους κινδύνους και γι’ αυτό θεωρείται βασικό οικονομικό λάθος. Οι επιπτώσεις είναι πλέον ορατές και στην περιοχή μας. Από τη μία πλευρά έχουμε διαφοροποίηση στον τρόπο καλλιέργειας και από την άλλη κραδασμούς στις διακυμάνσεις των τιμών. Οι κυριαρχία των ελαιώνων στη μεσσηνιακή γη έχει δημιουργήσει νέα δεδομένα στην αντιμετώπιση ασθενειών. Ο δάκος, το γλοιοσπόριο και οι άλλες μυκητολογικές ασθένειες εξαπλώνονται ευκολότερα στις πυκνές φυτεύσεις και χρειάζονται περισσότεροι και συστηματικότεροι ψεκασμοί, με συνέπειες σε κόστος παραγωγής και ποιότητα. Την ίδια ώρα η πτώση της τιμής του ελαιόλαδου κάτω από ένα επίπεδο θα οδηγήσει σε εγκατάλειψη και ερημοποίηση τεράστιων περιοχών με ελαιόδεντρα. Με δυο λόγια η ύπαιθρος της Μεσσηνίας δεν θα αδειάσει μόνο από κατοίκους, αλλά θα αποκτήσει και δάση με άγρια ελαιόδεντρα και βάτα. Θα έχουμε δηλαδή δημογραφική και περιβαλλοντική ερημοποίηση. Η συζήτηση λοιπόν για τον αγροτικό τομέα και την ελαιοπαραγωγή δεν αφορά μόνο τους αγρότες, αλλά το σύνολο της κοινωνίας και της οικονομίας.
Το κλειδί στις εξελίξεις στον ελαιοκομικό τομέα είναι πάντα η τιμή του ελαιόλαδου η οποία δεν καθορίζεται από τοπικές, ούτε καν από εθνικές πολιτικές. Καθορίζεται από τις δυνάμεις της αγοράς και την ποιότητα του προϊόντος, όπως αυτές διαμορφώνονται διεθνώς. Η ποσότητα του μεσσηνιακού αλλά και του ελληνικού ελαιόλαδου αποτελεί ποταμάκι στον ωκεανό της παγκόσμιας παραγωγής, και αυτό είναι καλό να το έχουμε υπόψη μας όταν συζητάμε για εθνικές στρατηγικές. Το ελαιόλαδο που παράγεται στην Ελλάδα καλύπτει ουσιαστικά τις ανάγκες κατανάλωσης της χώρας - και αυτό που οδηγείται σε εξαγωγή ελάχιστα μπορεί να επηρεάσει τις παγκόσμιες τάσεις τιμών. Ως εκ τούτου έχει μέλλον μόνο αν καταχωρηθεί ως ένα ιδιαίτερο ποιοτικό προϊόν.
Για να συμβεί όμως αυτό χρειάζεται καταχώρηση της ποιότητάς του στη συνείδηση των καταναλωτών και κατάκτηση μιας θέσης στα ράφια των καταστημάτων τροφίμων σε επιλεγμένες αγορές. Αυτό προφανώς και δεν μπορούν να το κάνουν οι παραγωγοί μόνοι τους, ενώ το κράτος από την πλευρά του έχει αποδειχθεί ότι ελάχιστα μπορεί να συμβάλει σε αυτή την κατεύθυνση. Είναι προφανές ότι χρειάζεται να επενδυθούν ιδιωτικά κεφάλαια και να αναπτυχθούν ταυτόχρονα συνέργειες με τους χιλιάδες μικρούς καλλιεργητές προκειμένου να αξιοποιηθεί το προϊόν. Στην κατεύθυνση αυτή η κυβέρνηση θα μπορούσε να δώσει ειδικά φορολογικά κίνητρα για μία τέτοια επένδυση, τόσο στον επενδυτή όσο και στους παραγωγούς που θα συμμετέχουν σε μια τέτοια προσπάθεια. Είναι κάτι τέτοιο εύκολο; Η απάντηση είναι προφανώς όχι, αλλά αν δεν συμβεί δεν πρόκειται να υπάρξει μέλλον για το ελαιόλαδο και για τον αγροτικό τομέα της περιοχής.
Επίσης, ο αγροτοδιατροφικός τομέας είναι συνδεδεμένος με τον πολιτισμό και το φυσικό τοπίο μιας περιοχής και διαμορφώνει την ταυτότητά της. Ο τουρισμός είναι πλέον μια ολοκληρωμένη εμπειρία ταξιδιού. Ο τουρίστας επισκέπτεται μια περιοχή όχι μόνο για τη θάλασσά της, αλλά και για το τοπίο της, το φαγητό της, τη διασκέδασή της, τη συνολική δηλαδή εμπειρία. Σε μία περιοχή χωρίς ταυτότητα και τοπικά προϊόντα δεν μπορεί να πωληθεί συνολική εμπειρία. Η περιοχή μας για να στηρίξει και να αναπτύξει ποιοτικό και εναλλακτικό τουρισμό, που δεν θα περιορίζεται στους δύο μήνες του καλοκαιριού, χρειάζεται ισχυρό αγροτοδιατροφικό τομέα. Χρειάζονται τοπία με ελαιόδεντρα, συκόδεντρα και αμπέλια με ποιοτικά προϊόντα και αυθεντικές γεύσεις.
Σε κάθε περίπτωση η ισορροπία στην οικονομία αποτελεί ζητούμενο: Η εξάρτηση από έναν και μόνο τομέα ή από ένα και μόνο προϊόν αποτελεί τεράστιο κίνδυνο. Οταν καταλάβουμε όλοι πόσο σημαντικά και αλληλένδετα είναι όλα μεταξύ τους, θα μπορέσουμε ευκολότερα να μειώσουμε τους κινδύνους και να αυξήσουμε τις ευκαιρίες.  

Γιώργος Παναγόπουλος eleftheriaonline